فناوری اطلاعات سبب ایجاد تغییرات چشمگیری در سبک زندگی مردم و ادارۀ مشاغل‌شان شده است. البته، صنعت ترجمه نیز از این امر مستثنی نبوده است. جهانی شدن و ترتیبات فرامرزیْ جهان را تبدیل به دهکده‌ای کوچک کرده است. فناوری اطلاعات برقراری ارتباط را با استفاده از ایمیل، شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های فوری آسان کرده است، به‌علاوه، سبب افزایش محبوبیت ترجمه ماشینی نیز شده است. از سال 1399، صنعت ترجمه با معرفی ترجمه ماشینی دگرگون شد. پس از آن، همزیستی ترجمه ماشینی و ترجمه انسانی آغاز شد. اما آیا این امر سبب کاهش اهمیت مترجمان انسانی شده است؟ آیا ترجمه ماشينی می‌تواند نیاز به ترجمه انسانی را از میان ببرد یا خیر؟
در این مطلب، هر آنچه باید در مورد ترجمه ماشینی و انسانی بدانید برای‌تان خواهیم گفت.
ترجمه ماشینی چیست؟
ترجمه ماشینی چیست؟ اساساً، ترجمه ماشینی (Machine translation یا، به اختصار، MT) فرایند مبتنی بر نرم‌افزار است. طی این فرایند، محتوا، بدون دخالت انسان، از زبانی به زبان دیگر ترجمه می شود. ترجمه ماشینی را می‌توان نوعی هوش مصنوعی دانست که برای انجام آن، از از ترکیبی از الگوریتم‌ها، روش‌های آماری و قوانین برای ترجمه یک زبان به زبان دیگر استفاده می‌کنند. یکی از معروف ترین ترجمه های ماشینی گوگل ترنسلیت که در مقابل سرویس های ترجمه ای مثل شبکه مترجمین ایران قرار می گیرند.
ترجمه انسانی چیست؟
و اما ترجمه انسانی چیست؟ ترجمه انسانی را، همان‌طور که از نامش پیداست، انسان انجام می‌دهد. مترجم با دانشی که از زبان‌های مبدأ و مقصد دارد، متن را ترجمه می‌کند.
ترجمه انسانی قابل اعتمادترین و دقیق ترین شکل ترجمه است.
مقایسه ترجمه ماشینی و ترجمه انسانی
ترجمه ماشینی و ترجمه انسانی، هر کدام، ویژگی‌های مختص به خودشان را دارند. چند عاملْ این دو نوع ترجمه را از یکدیگر متمایز می‌کند. در ادامه، به مقایسه ترجمه ماشینی و ترجمه انسانی خواهیم پرداخت.
- سرعت
ترجمه ماشینی سریع‌ترین و ارزان‌ترین نوع ترجمه است. بیشتر شرکت‌ها برای ترجمۀ حجم بالایی از محتوای‌شان به سراغ ترجمه ماشینی می‌روند. اما در این میان، مشکلی وجود دارد! ترجمۀ ماشینی را کامپیوتر انجام می‌دهد، نه انسان، در نتیجه، معمولاً، اشتباهات گرامری و تایپی زیادی در آن وجود دارد.
- هزینه
ترجمه انسانی، در مقایسه با، ترجمه ماشینی گران‌تر است. در واقع، وقتی افراد به سراغ مترجم آنلاینی مانند Google translate می‌روند، غالباً، پولی نمی‌پردازند. اما نمی‌توان ارزش هر چیزی با قیمت آن سنجید.
مترجم مهارت‌هایی دارد که ماشین ترجمه از آن بی‌بهره است. اما ترجمه ماشینی همیشه هم بد نیست، چرا که در برخی مواقع، می‌تواند نیازهای افراد را، طبق انتظارشان، برآورده کند.
- کیفیت
ترجمه خوب طبیعی و روان به نظر می‌رسد و بوی ترجمه نمی‌دهد. در ترجمه انسانی، تفسیری هنری از محتوای اصلی صورت می گیرد. در این ترجمه‌ها، مترجم از کلمات و عباراتی جذاب و متناسب با مخاطب مورد نظر استفاده می‌کند.
در ترجمه‌ای خوب و باکیفیت، مفهوم محتوای اصلی حفظ می‌شود. حفظ این مفهوم فقط در ترجمه انسانی میسر است، چرا که مترجم آگاهی لازم را در رابطه با حساسیت‌های فرهنگی، زبان بومی، لحن و اصطلاحات دارد، اما ماشین ترجمه چنین قابلیتی را ندارد.
- درک زبان و مفهوم آن
در بسیاری موارد، ماشین ترجمه توانایی درک و ترجمه دقیق متون را ندارند؛ به عنوان مثال، مواردی مانند کنایه‌ها، اصطلاحات گفتاری، گویش‌ها و غیره. علاوه بر آن قادر به درک مفاهیم درونی حکایت‌ها و جوک‌ها نخواهند بود.
- تخصص
درست است که بسیاری می‌توانند با فناوری ترجمه ماشینی کار کنند و در این راستا نیز به نتایج قابل قبولی دست یافته‌اند. همچنین، می‌توانند حجم بالایی از ترجمه را، به‌آسانی، انجام دهند. اما ماشین ترجمۀ تخصصی برای انجام حوزه‌های مختلف وجود ندارد.
معمولاً، مشاغل و افراد نیازمند مترجمی هستند که بتواند موضوعات مختلف را درک کند و بتواند ترجمۀ تخصصی انجام دهد. معمولاً، مترجمان یک یا چند حوزۀ تخصصی را، مانند حقوق، پزشکی، بازرگانی، هنر یا ادبیات، انتخاب می‌کنند و در آن‌ها شروع به فعالیت می‌کنند.
آیا ترجمه ماشینی می‌تواند نیاز به ترجمه انسانی را از بین ببرد؟
ترجمه ماشینی هرگز نمی‌تواند جای ترجمه انسانی را بگیرد؛ حداقل، به این زودی‌ها چنین اتفاقی نخواهد افتاد. در مقایسۀ ترجمه انسانی و ترجمه ماشینی، همواره، ترجۀ انسانی پیروز است. در حال حاضر، ماشین‌های ترجمه نمی‌توانند ترجمه‌ای جامع را، که فرهنگ، لحن، تفاوت‌های ظریف و غیره را مدنظر قرار دهند، انجام دهند.
سخن پایانی
طبق لغت‌نامۀ دهخدا، ترجمه یعنی «بیان کلامی از زبانی بزبان دیگر». این تعریف و این کار، در ظاهر، ساده به نظر می‌رسد، اما در واقع، ترجمه فرایندی پیچیده است. برای ارائۀ ترجمه‌ای مطلوب، باید به مواردی مانند ساختار زبانی، سبک و لحن، زمینه فرهنگی، اصطلاحات و روان بودن محتوا توجه کرد. علاوه بر آن، مهم‌ترین مسئله در این زمینه حفظ یکپارچگی مفهوم اصلی محتوا است. احتمالا،ً تفسیر اشتباه هر کدام از این عناصر می‌تواند خلق ترجمه‌ای نامناسب را رقم بزند.
هر چند ترجمه ماشینی، همواره، رو به پیشرفت است و همواره، عده‌ای به سراغش می‌روند، اما بر هیچ‌کس پوشیده نیست که ترجمه انسانی بهترین نوع ترجمه است. فرقی نمی‌کند بخواهید بروشوری را ترجمه کنید یا وب‌سایت یا نامه‌ای را به زبانی دیگر برگردانید، در هر صورت، با ترجمۀ انسانی نتیجۀ مطلوب‌تری را دریافت خواهید کرد.
