معرفی کتاب ؛ درباره کتاب فرهنگ و زندگی روزمره / جامعه شناسی فرهنگی

وقایع روز ـ سرویس اجتماعی؛

معرفی کتاب: فرهنگ و زندگی روزمره / نوشته دیوید انگلیس / ترجمه جانان نجفی، علی باصری / انتشارات اندیشه احسان

فرهنگ و زندگی روزمره ؛ نوشته دیوید انگلیس؛ جامعه‌شناس و فیلسوف انگلیسی است که با رویکرد رشته‌ای مطالعات فرهنگی با مرور عمیق مفهوم کارکرد و ارتباط فرهنگ با دیگر حوزه‌ها، به بررسی مسائل مهم انسانی و اجتماعی مرتبط با فرهنگ پرداخته‌است. او در این کتاب با پرداختن به مقوله فرهنگ روزمره،‌ به ارائه تعریف‌هایی متنوع از فرهنگ، جنبه‌های مختلف آن و نحوه حضور و اثرگذاری آن را در بخش‌های متفاوت زندگی می‌پردازد. ترجمه خوب و روان این کتاب؛ مطالعه  را برای علاقه‌مندان به این حوزه آسان‌تر و شیرین‌تر کرده‌است. در یادداشت زیر مروری کوتاه به محتوای کتاب داشته‌ایم:

با تغییر زاویه‌ دید جامعه‌شناسی به امر فرهنگ؛ زندگی روزمره،‌ موضوع مطالعه شد. زیرا در عین پیش‌پا افتادگی و بدیهی پنداشتن آن، روزمرگی، مهم‌ترین مسئله‌ی جامعه است و قادر است با تجارب کوچک و ساده‌ی خویش، نظمِ گسترده‌‌ی اجتماعی و پیچیدگی‌های فرهنگیِ جامعه را آشکار سازد.

زندگی روزمره

زندگی روزمره یعنی آنچه که من، به عنوان یک زن، مادر، همسر، همکار، همسایه، دختر و... از صبح که بیدار می‌شوم تا شب که می‌خوابم انجام داده‌ام؛ و مسلم است تجربه من با هر زن دیگری متفاوت بوده‌است؛ من،‌ زنی ساکن شهر، قطعا تجربه‌ام با زنی ساکن روستا، متفاوت است، مادرِ فرزندِ پسر بودن تجربه متفاوتی است از مادرِ فرزند دختر بودن؛ شرایط اقتصادی هر شخص، در ساخت تجربه‌های زندگی او اثرگذار خواهد بود؛‌ لذا تجربه‌ی خوردن صبحانه برای تک‌تک ما فرق خواهد داشت؛ انتخاب متفاوت لباس در هریک از افراد؛ نشان از تجربه زیسته‌ی متفاوت وی می باشد؛ در سطوح بالاتر، کنش سیاسی افراد، نگرش و جهان‌بینی‌ها و در نهایت نحوه تعامل با پدیده‌های اطراف  از بستر زندگی روزمره و تفاوت تجربه‌های زیستی ما نشأت می‌گیرد. 

‌جامعه‌شناسی فرهنگی، برای دستیابی به شناخت عمیق‌تر جامعه و درک اینکه یک جامعه چگونه کار می‌کند؛ به مطالعه‌ي زندگی روزمره روی آورد تا با دستیابی به اشتراکات؛ مشاهده کند چکونه یک طبقه اجتماعی، شاغلان یک حرفه، مردم یک شهر، ساکنان یک محله و ... مجموعه خاصی از نگرشها، انتظارات و هنجارها را دارند و چگونه بر ساختارهای بزرگتر و نهادی جامعه اثرمی‌گذارند.

 آشنازُدایی از امور آشنا 

مطالعه «زندگی روزمره» یا «زیست‌جهان» نیازمند نگاهی است که قادر به آشنازُدایی از امور آشنا باشد. زیست‌جهان، اشاره به زندگی روزمره ماست، آنچه که بدیهی می‌پنداریم؛ پیش‌مفروض است؛‌ عادات ماست و معمولا بدون فکر و برنامه‌ آن را انجام می‌دهیم. برای مطالعه زیست‌جهان باید نگاه غریبه به امور آشنا داشته باشیم،‌نگاهی عجیب و ویژه! مثل اینکه برای اولین بار وارد کشور یا فرهنگ یا خانواده‌ی جدیدی می‌شویم و بسیاری از مسائل عادی آنان برای ما عجیب است و پرسش‌هایی را در ذهنمان می‌سازد...

انگلیس، تأثیر فرهنگ را بر طبیعت  و زندگی روزمره بررسی می‌کند و از اینکه فرهنگ، طبیعت را به کنترل خویش درآورده، سخن می‌گوید. او با ارائه نظریه‌ی نظریه‌پردازان و نتایج پژوهش‌های کیفی نشان می‌دهد چگونه فرهنگ؛ کنترل امیال جنسی، بدن، جنسیت، طبقه اجتماعی، تکنیک‌های بدنی و ... را به کنترل خویش درمی‌آورد. ارائه مثال‌ها و شرح پژوهش‌ها، مطالب را برای خواننده بسیار ملموس و قابل فهم کرده‌است.

فرهنگ مدرن

فرهنگ مدرن با محور عقلانیت، زندگی روزمره ما را تحت تأثیر قواعد و مقررات بوروکراسی درآورده‌است. انگلیس از مطیع شدن» انسان و «استعمار» او توسط فرهنگ مدرنیته و در عین حال «احتمالات متفاوت» و «پیوسته در حال تغییر» سخن می‌گوید. او به مطیع بودن انسان در جوامع مدرن اشاره می‌کند و علت آن را نه در ویژگی فردی که در ساختار قواعد و مقررات بوروکراسی می‌داند؛ از سوی دیگر فرهنگ مدرن را آرایه‌ای آشفته از پتانسیل‌ها و احتمالات متفاوت عنوان کرده که پیوسته در حال تغییراند.

فرهنگ عالی، فرهنگ عامه، نقد فرهنگ، اغتشاش فرهنگی، جهانی‌سازی‌فرهنگ، جنبه اجتماعی جهانی شدن، امپریالیسم فرهنگی و ترکیب فرهنگی از دیگر مباحث این کتاب است که با ارائه مثال‌هایی از زندگی روزمره، خوانش آن را بسیار شیرین و قابل فهم و درک کرده‌است.