کشف انسولین / همگانی شدن آموزش و پرورش در ایران

۲۷ جولای ۱۹۲۲:  کشف انسولین توسط فردریک بانتینگ

۹۸ سال پیش در چنین روزی، فردریک بانتینگ، پزشک و زیست شناس کانادایی، به همراه دستیارش دکتر چارلز بست، در دانشگاه تورنتو، اولین نمونه از داروی انسولین را کشف و با موفقیت بر روی انسان آزمایش کردند.

تا قبل از کشف انسولین، دیابت یکی از کشنده‌ترین بیماری‌های جهان بود که سالانه موجب مرگ میلیون‌ها نفر می‌شد. علت اصلی بیماری دیابت، کارکرد نامناسب هورمون انسولین در بدن است؛ هورمونی بسیار مهم که توسط لوزالمعده یا پانکراس ترشح شده و بسیاری از فرآیند‌های بدن را تحت کنترل خود دارد. اگرچه انسولین بر سوخت‌وساز چربی و پروتئین هم اثرگذار است، اما وظیفه اصلی آن، تنظیم میزان مواد مغذی در حال گردش در رگ‌های خونی بوده و مسئولیت کنترل قند خون را بر عهده دارد.

نخستین گام‌ها برای کشف داروی دیابت، سال ۱۸۸۹ در فرانسه برداشته شد. در این سال دو دانشمند به نام‌های اسکار مینکوفسکی و ژوزف ون مرینگ هنگام آزمایش بر روی سگ‌ها، متوجه شدند که در صورت خارج کردن پانکراس از بدن سگ، پس از چند از روز سگِ مورد آزمایش به انسولین مبتلا می‌شود. اگر چه آن‌ها متوجه رابطه‌ی بین این ماجرا و درمان دیابت نشدند، اما نتایج کارشان منجر به آغاز روندی شد که سه دهه بعد، در دانشگاه تورنتو به ثمر نشست.

 

فردریک بانتینگ، یک پزشک کانادایی بود که سابقه‌ی حضور به عنوان پزشک داوطلب را در جنگ جهانی اول داشت. پس از پایان جنگ جهانی اول بنتینگ به کانادا بازگشت تا تحصیلات پزشکی خود را تکمیل کند. در خلال سال‌های ۱۹۱۹ تا ۱۹۲۲ به تحصیل در رشتهٔ جراحی استخوان پرداخت و دکترای خود را سال ۱۹۲۲ کسب کرد. در همین سال، آزمایش‌های وی و دستیارش بر روی سگ‌های آزمایشگاهی، منجر به کشف انسولین شد. بنتینگ با مسدود کردن مجرا‌های پانکراس سگ‌های آزمایشگاهی توانست مانع تخریب سلول‌های تولیدکننده انسولین در پانکراس توسط مواد شیمیایی گوارشی شود، تا بتوان انسولین را استخراج کرد. او بعد‌ها پیشنهاد کرد برای این کار از پانکراس جنین گاو استفاده شود که هنوز کارایی گوارشی پیدا نکرده است.

کشف انسولین برای بانتینگ، جایزه‌ی نوبل پزشکی را در ۱۹۲۳ به ارمغان آورد.



۶ مرداد ۱۳۲۲: تصویب لایحه‌ی آموزش و پرورش اجباری، رایگان و یکسان

هفتاد و هفت سال پیش در چنین روزی، مجلس شورای ملی ایران لایحه‌ی آموزش و پرورش اجباری، رایگان و یکسان را تصویب کرد. بدین ترتیب آموزش و پرورش برای همه‌ی مردم ایران رایگان و اجباری شد. این قانون که سنگ بنای سیستم نوین آموزش و پرورش در ایران بود، در ۱۶ ماده و ۸ تبصره به تصویب رسید که مهمترین مواد آن، عبارت بودند از:

‌ماده اول - دولت مکلف است از سال ۱۳۲۲ تا مدت ده سال تعلیمات (آموزش و پرورش) ابتدایی را در تمام کشور به تدریج عمومی و اجباری‌سازد.

‌ماده سوم - آموزش و پرورش در دبستان‌های دولتی در تمام کشور مجانی است و به هیچ عنوان نباید از دانش‌آموزان وجهی مطالبه شود به دانش‌آموزان بی‌بضاعت کتاب درسی مجانی داده خواهد شد.

‌ماده یازدهم - دولت موظف است کسانی را که از کلاس کمک آموزگاری گواهینامه فراغ تحصیل گرفته‌اند و کمک آموزگار خوانده خواهند شد با‌رعایت شرایط مقرره در فقرات ۱ و ۳ و ۴ ماده دوم قانون استخدام کشوری در دبستان‌ها به خدمت به گمارد.

 

این لایحه که یکی از مهمترین قوانین تاریخ کشور ماست، در سال‌های بعد نیز دچار تغییراتی شد. در شهریور ۱۳۵۳، همه مدارس غیر دولتی موجود نیز از سوی دولت خریداری و کارمندان آنان با احتساب سوابق کار به استخدام وزارت آموزش و پرورش در آمدند. از همین زمان مدارس عالی ایران نیز با ترتیب دیگری که داده شده بود بدون شهریه شدند. علاوه بر تحصیل رایگان و یکسان، از مهرماه (غاز سال تحصیلی ۱۳۵۴ ــ ۱۳۵۳) در مدارس ابتدایی و راهنمایی تحصیلی، نوجوانان تغذیه رایگان هم می‌شدند.

پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی در بهمن ماه ۱۳۵۷، همچنان اصل رایگان بودن تحصیلات در قانون اساسی کشور باقی ماند. قانون اساسی جمهوری اسلامی در اصل سی ام خود، رایگان بودن تحصیلات تا پایان دوره متوسطه را امری دائمی ساخته است. متن این اصل بسیار مهم از این قرار است: دولت موظف است وسائل آموزش و پرورش رایگان را برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم سازد و وسائل تحصیلات عالی را تا سرحد خودکفایی کشور بطور رایگان گسترش دهد. طبق اصل ۱۱۳ قانون اساسی، مسئولیت اجرای قانون تحصیلات رایگان در کشور، رئیس جمهور است.

آخرین تغییر مهم در این قانون، در تیرماه ۱۳۶۷ اتفاق افتاد که به موجب آن، اجازه‌ی تاسیس مدارس غیرانتفاعی به افراد خصوص واجد شرایط داده می‌شد. بدین ترتیب پس از نزدیک به دو دهه، بار دیگر آموزش خصوصی در کشور از سر گرفته شد.