سوم شهریور در تاریخ / تشکیل ناتو و سفر جانسون به تهران

3 شهریور 1341: سفر رئیس جمهور آمریکا به ایران

سوم شهريور ماه 1341 ليندن جانسون معاون جان اف. كندي رئيس جمهور وقت آمريكا (ليبرال) وارد تهران شد و با شاه و مقامات ايران مذاكره كرد. گزارش شده بود که «کندي» در پيامي که توسط جانسون براي شاه فرستاده بود خواسته بود که در انجام اصلاحات درنگ نکند. برنامه اصلاحات را علي اميني قبلا آغاز کرده بود. شش ماه بعد از اين روز، طرح هاي شش گانه معروف به انقلاب سفيد به رفراندوم گذارده شد و اعلام گرديد كه به تصويب رسيده است. بانوان نيز براي نخستين بار در اين رفراندوم كه ششم بهمن ماه سال 1341 (ژانويه 1963) برگزار شد شركت كردند.
انقلاب سفيد كه به اندرز دولت وقت واشنگتن در ايران به اجرا درآمد از جمله شامل اصلاحات ارضي، مشاركت كارگران در سود كارخانه ها، مشاركت بانوان درانتخابات و احراز مقام هاي دولتي بود. دولت واشنگتن در باطن مي خواست كه ايران در همسايگي شوروي، در اجراي الگوي ديگري موفق شود.

3 شهریور 1357: شهادت سید علی اندرزگو

سيدعلي اندرزگو از فعالان مبارزه مسلحانه عليه حكومت پهلوي، در 1318 ش. ـ ماه مبارك رمضان ـ متولد شد. در 12 سالگي در بازار تهران و در يك نجاري مشغول به كار شد. اندرزگو در سنين نوجواني به عضويت جمعيت مؤتلفه اسلامي درآمد و در 1341 ـ در 23 سالگي ـ مبارزه مسلحانه عليه شاه را آغاز كرد. او در اين مبارزه در كنار شهيدان بخارايي‌، هرندي‌، نيك‌نژاد و تحت هدايت شهيد صادق اماني و شهيد مهدي عراقي قرار داشت‌. در پي قيام 15 خرداد 1342 بازداشت شد و پس از آزادي مبارزه مسلحانه را پي گرفت. وي در عمليات ترور حسنعلي منصور در 1343 شمسی مشاركت جست‌ و پس از شناسايي، غياباً به اعدام محكوم شد. او مخفيانه به عراق سفر كرد و در 1345 به قم بازگشت. او در قم متوجه شد كه ساواك در سراسر كشور در پي اوست، اما با اين حال از مبارزه عليه حكومت شاه مأيوس نشد و به تهيه پول و اسلحه پرداخت. اندرزگو از قم به تهران و سپس به مشهد رفت و در مشهد به زابل و از آنجا همراه همسرش، به افغانستان رفت‌ و پس از يك ماه با تغيير چهره به ايران بازگشت‌. اندرزگو علاوه بر تغيير چهره، از نامهاي مستعار، گذرنامه‌هاي متعدد و 24 شناسنامه استفاده مي‌كرد.

وي پس ازمدتي راهي مكه شد و از آنجا به نجف رفته و با امام خميني ملاقات كرد. سيدعلي اندرزگو پس از نجف، دو ماه در سوريه و لبنان به سر برد و در لبنان دوره‌هاي فشرده آموزش نظامي را سپري كرد و با هدف ترور شاه به ايران بازگشت‌، اما قبل از آن كه نقشه خود را عملي سازد به دام مأموران ساواك افتاد. او در سوم شهریور 1357 شمسی به دست مامورین ساواک به شهادت رسید.

24 آگوست 1949: تشکیل پیمان ناتو

بيست و چهارم آگوست 1949 هري ترومن رئيس جمهوري وقت آمريكا اسناد نهايي تاسيس سازمان پيمان اتلانتيك شمالي (ناتو) را امضاء كرد و اين سازمان دفاع جمعي غرب تشکیل شد. مقدمات ايجاد اين سازمان از پيش به صورت محرمانه فراهم شده بود و کار تنظيم اصول آن از هجدهم مارس اين سال آغاز و چهارم آپريل 1949 مورد تصويب قرار گرفته بود كه در يكي از اين اصول تصريح شده بود كه حمله نظامي به يك كشور عضو به منزله حمله به همه اعضاء تلقي خواهد شد. دولت بلژيک و همسايگان يک سال پيش از اين متحد نظامي شده بودند. ناتو با عضويت آمريکا، انگلستان، فرانسه، کانادا، هلند، بلژيک و لوکزامبورگ از 27 ژانويه 1950 آغاز بكار كرد و يکم آپريل همين سال وزيران كشورهاي عضو در لاهه اجتماع و طرح مقابله با گسترش شوروي را تصويب كردند. سازمان پيمان ورشو براي مقابله با ناتو، در سال 1955 به وجود آمد.

24 آگوست 1939: پیمان همکاری شوروی و آلمان نازی

پس از تصرف چكسلواكي و الحاق آن به آلمان، هيتلر درصدد انضمام لهستان به خاك كشورش بود. اما هيتلر مي‏دانست كه در مسئله لهستان نه فقط انگليس و فرانسه، بلكه شوروي هم در مقابل او خواهد ايستاد و ممكن است حمله حساب نشده او به لهستان، به اتحاد سه جانبه‏اي در برابر آلمان منجر شود. به همين جهت هيتلر از درِ دوستي با استالين درآمد و پس از امضاي يك قرارداد همكاري اقتصادي و بازرگاني با شوروي، در پيامي به استالين آمادگي خود را براي امضاي يك قرارداد دوستي و عدم تعرض با شوروي اعلام داشت. استالين نيز پاسخ گرم و دوستانه‏اي به تلگراف هيتلر داد و وزير امور خارجه آلمان براي انجام مذاكرات مربوط به امضاي قرارداد دوستي بين دو كشور به مسكو دعوت شد. استالين كه از نيت هيتلر در تصرف لهستان مطلع شده بود در اين مذاكرات خواهان معامله بر سر خاك لهستان شد و نواحي شرقي اين كشور را طلب كرد. با موافقت آلمان و شوروي بر سر اين مسئله، در نيمه شب 23 اوت 1939م قرارداد عدم تجاوز ميان آلمان و شوروي منعقد گرديد. بر اساس اين قرارداد، آلمان و شوروي متعهد شدند به مدت ده سال به خاك يك‏ديگر تجاوز نكنند. پس از اين توافق، آلمان با اطمينان از جانب شوروي، حمله خود را به لهستان آغاز نمود. با اين حال، اين پيمان دو سال بعد با حمله آلمان به شوروي در ژوئن 1941م نقض شد.