بیست و یکم شهریور در تاریخ / حملات یازده سپتامبر و روز ملی سینما

۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱: حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر در آمریکا

یازدهم سپتامبر سال ۲۰۰۱ میلادی، یادآور یکی از بزرگ‌ترین و تاثیرگذارترین وقایع تاریخ قرن بیست و یکم است. در این روز، ۱۹ عضو سازمان تروریستی القاعده، ۴ هواپیمای تجاری – مسافری خطوط هوای ایالات متحده‌ی آمریکا را ربودند. ۱۵ تن از آن‌ها تبعه‌ی عربستان سعودی، ۲ تن از امارات متحده‌ی عربی، یک مصری و یک لبنانی تیم تشکیل‌دهنده‌ی این حملات بودند. تروریست‌ها، دو هواپیما را به برج‌های دوقلوی مرکز تجارت جهانی در شهر نیویورک کوبیدند که در نتیجه‌ی آن همه مسافران دو هواپیما و نیز تعداد زیادی از افراد حاضر در ساختمان و خیابان‌های اطراف آن کشته شدند. هواپیمای سوم به ساختمان پنتاگون، مرکز و مقر فرماندهی وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا برخورد کرد که در نتیجه‌ی آن ۱۲۵ تن کشته شدند. هواپیمای چهارم نیز که قصد حمله در کاخ سفید را داشت، در میانه‌ی راه در پیستبورگِ پنسیلوانیا سقوط کرد و همه سرنشینانش کشته شدند.

حملات یازده سپتامبر، یکی از تاثیرگذارترین وقایع در تاریخ معاصر جهان بود. واکنش ایالات متحده به این حملات، شروع جنگ به بهانه‌ی مقابله با تروریسم با حمله به افغانستان و از قدرت برکنار کردن طالبان، و نیز تصویب طرح «قانون میهن‌پرستی آمریکا» بود. به دنبال آن، آمریکا حضور گسترده‌ی نظامی خود در خاورمیانه را که از اواسط دهه‌ی ۹۰ میلادی آغاز کرده بود، شدت بخشید. این حملات، سرآغاز جنگ‌های بیشماری با محوریت حضور آمریکا در عراق و افغانستان شد که نزدیک به دو دهه، مسلمانان را به خاک و خون کشید. با این وجود، همواره فرضیه‌ی دست داشتن آمریکا و ساختگی بودن این واقعه مطرح بوده است، به خصوص آن که از نگاه کارشناسان انفجار، احتمال فرو ریختن این دو برج مستحکم بر اثر برخورد هواپیما، زیاد نبوده است.

۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ میلادی: کودتای شیلی و به قدرت رسیدن ژنرال پینوشه

یازدهم سپتامبر ۱۹۷۳، ژنرال آگوستو پینوشه، فرمانده کل لشکر و بالاترین مقام نظامی شیلی، در کودتایی نظامی و با حمایت ایالت متحده‌ی آمریکا، دولت سوسیالیست سالوادور آلنده را سرنگون کردند. ماجرای کودتا از آن‌جا آغاز شد که در انتخابات ۱۹۷۰ ریاست جمهوری شیلی، سالوادور آلنده، سیاست‌مدار مارکسیست و از بنیانگذاران حزب سوسیالیت شیلی با اختلافی اندک به پیروزی رسید و به این ترتیب به نخستین رئیس جمهور مارکسیستی که با دموکراسی انتخاب می‌شد بدل گشت. آلنده پس از رسیدن به قدرت، در برنامه‌ای معروف به «راهی به سوی سوسیالیسم»، صنایع شیلی را ملی اعلام کرده و زمینه‌ساز قدرت گرفتن نیرو‌های چپ‌گرا در شیلی شد. به دنبال آن، ایالات متحده‌ی آمریکا، در صدد سرنگونی دولت آلنده بر آمد. همچون کودتای ۲۸ مرداد ایران، نیرو‌های نظامی ارتش شیلی در روز ۱۱ سپتامبر ۱۹۷۳ به رهبری ژنرال پینوشه، کودتایی نظامی را اجرا کرده و به کاخ ریاست جمهوری حمله کرده و با استفاده از جنگنده‌های نیروی هوایی و تانک‌های ارتش، کاخ را بمباران نمودند. به دنبال آن، بیش از ۳ هزار نفر از مدافعین آلنده کشته شده و خود رییس جمهور نیز با کلاشنیکفی که هدیه‌ی فیدل کاستر وبود، خودکشی کرد. کودتای شیلی یکی از مهمترین وقایع دوران اوج جنگ سرد، و در کنار کودتای ۲۸ مرداد، یکی از اصلی‌ترین موارد دخالت آمریکا در امور سایر کشورهاست.

۲۱ شهریور: روز سینما در ایران

بیست و یکمین روز شهریور هر سال در تقویم رسمی کشور، روز سینما نام گرفته است. در سال ۱۳۷۹ در چهارمین جشن بزرگ سینمای ایران و همزمان با بزرگداشت صدمین سال ورود سینما به ایران بود که ۲۱ شهریور ماه به عنوان «روز ملی سینما» انتخاب شد.

اولین دوربین فیلمبرداری در سال ۱۲۷۹ خورشیدی در زمان مظفرالدین شاه به ایران وارد شد. مظفرالدین شاه در سفرش به اروپا، در مرداد ماه سال ۱۲۷۹ در شهر اوستند بلژیک برای اولین به سینما رفت و آن چنان به آن علاقه‌‍مند شد که به میرزا ابراهیم عکاسباشی دستور داد تا همه‌ی لوازم و دستگاه‌های لازم برای فیلمبرداری را تهیه کرده و به ایران بیاورد. در همان سال (۱۲۷۹ شمسی)، در حالی که تنها ۵ سال از اختراع جهانی سینماتوگراف توسط برادران لومیر می‌گذشت، مبلغین مذهبی کاتولیک در تبریز، نخستین سالن سینما در ایران را به نام «سینما سولی» افتتاح کردند. به سبب این دو واقعه، سال ۱۲۷۹ خورشیدی، سال آغاز صنعت سینما در ایران شناخته می‌شود. با این حال، تا سال‌ها بعد سینما‌های ایران تنها به پخش فیلم‌های غربی مبادرت می‌ورزیدند تا آن که در سال ۱۳۰۹ خورشیدی، اوانس اوهانیانس اولین فیلم سینمایی ایرانی به نام آبی و رابی را کارگردانی کرد. آبی و رابی در ژانر کمدی و به مدت ۹۰ دقیقه ساخته شد. به علت آتش‌سوزی در سینما مایامک در سال ۱۳۱۱، تمام نسخه‌های آن از بین رفت و امروزه اثری از آن فیلم در دست نیست.  سه سال پس از اکران آبی و رابی، در سال ۱۳۱۲ خورشیدی، اردشیر ایرانی، اولین فیلم ناطق فارسی زبان را به نام دختر لر در شهر بمبئی هندوستان ساخت. دختر لر به سرعت مورد استقبال قرار گرفت و سرآغاز شکوفایی صنعت نوپای سینما در ایران شد.