آیا کشف میدان گازی ساکاریا، ترکیه را به قدرت حوزه انرژی تبدیل می‌کند

آیا کشف میدان گازی ساکاریا، ترکیه را به قدرت حوزه انرژی تبدیل می‌کند؟

جمعه گذشته رئیس‌جمهوری ترکیه از کشف میدان بزرگ گازی در دریای سیاه خبر داد؛ میدانی که تا امروز بزرگترین منبع گازی کشف شده توسط ترکیه در دریای سیاه است.

چنین کشفی در ۱۰ سال آینده می‌تواند وابستگی ترکیه به واردات انرژی از کشورهایی چون روسیه، ایران و آذربایجان را کاهش دهد اما یک مسئله را باید همین جا روشن کرد: کشف این میدان گازی قطعا مهم است اما فعلا نه آنقدر که به طور کلی بتواند بازی انرژی در منطقه را تغییر دهد و ترکیه را به یک قدرت در این حوزه تبدیل کند.  

ماجرای میدان گازی جدیدی که ترکیه کشف کرده، چیست؟

کشتی حفاری «فاتح» ترکیه از ۲۲ جولای (اول مرداد) امسال در غرب دریای سیاه مشغول حفاری است و یک ماه پس از آغاز حفاری اولین چاه گاز را در میدان گازی «ساکاریا» کشف کرد. اولین کشف در میدان ساکاریا که تونا۱ (Tuna 1) نام گرفته در ۱۷۰ کیلومتری سواحل غربی دریای سیاه قرار دارد و مقامات ترکیه اعلام کرده‌اند این میدان تنها بخشی از منابعی است که در ساکاریا وجود دارد. ذخیره گاز طبیعی این میدان گازی ۳۲۰ میلیارد مترمکعب برآورد شده است.

کی به بهره‌برداری می‌رسد؟

در حالی که اردوغان در سخنرانی جمعه اخیرش اعلام کرد، کشورش بهره‌برداری از این میدان گازی دریای سیاه را تا سال ۲۰۲۳ آغاز می‌کند، کارشناسان معتقدند جدای از اینکه تا استخراج گاز از این میدان دست کم هفت سال زمان لازم است، برای پاسخ به این سوال که ترکیه سالانه چه میزانی می‌تواند از این میدان برداشت کند هنوز زود است.

میزان استخراج از این میدان به تأسیساتی بستگی دارد که در آن مستقر خواهد شد. در این میان فاتح دونمز، وزیر انرژی ترکیه، اعلام کرده که عملیات ساخت تأسیسات در ساکاریا برعهده شرکت ملی نفت ترکیه خواهد بود و برای ساخت لوله‌های انتقال، مناقصه‌ای بین‌المللی برگزار می‌شود.

مصرف گاز در ترکیه حدود ۴۴.۹ میلیارد مترمکعب در سال است که تقریبا ۹۹ درصد آن وارد می‌شود؛ بهره‌برداری از میدان گازی ساکاریا تقریبا نیاز هفت سال این کشور به گاز را تأمین می‌کند

گاز برای ترکیه چه اهمیتی دارد؟

کشف میادین گازی برای ترکیه از دو جهت بسیار مهم است: اول آنکه کسری دولت را که سه چهارم آن مربوط به حوزه انرژی است به شدت کاهش می‌دهد.

دوم، استراتژی کشف و استخراج انرژی و به ویژه گاز به خوبی در برنامه «چشم‌انداز۲۰۲۳» اردوغان مشخص شده است. براساس این برنامه ترکیه تا این سال باید دست‌کم ۲۰درصد از وابستگی خود به انرژی‌های فسیلی بکاهد. همزمان تبدیل ترکیه به مرکز اصلی انتقال گاز از خاورمیانه و روسیه به اروپا، بخش دیگری از این چشم‌انداز است.

حالا این اکتشاف، علاوه بر تأمین اهداف چشم‌انداز ۲۰۲۳ در حوزه انرژی، ترکیه را در بهترین جایگاه برای مذاکرات انرژی هم در بخش واردات و هم در صادرات قرار می‌دهد. از آنجایی که تحقیقات نشان داده‌اند که ۶۶.۷ تریلیون مترمکعب از ذخایر گاز جهان در منطقه اوراسیا قرار دارد، استراتژی دولت اردوغان غیرمنطقی به نظر نمی‌رسد.

مصرف گاز در ترکیه حدود ۴۴.۹ میلیارد مترمکعب در سال است که تقریبا ۹۹ درصد آن وارد می‌شود؛ به عبارت دقیق‌تر بهره‌برداری از میدان گازی ساکاریا تقریبا نیاز هفت سال این کشور به گاز را تأمین می‌کند اما اینکه بهره‌برداری از این میدان چه قدر بر واردات گاز ترکیه و در کل بازار انرژی تأثیر می‌گذارد فعلا نیاز به بررسی‌های بیشتری نیاز دارد. 

حالا اگر تحلیل رسانه‌های ترکیه مثل آنادولو در این‌باره را درست فرض کنیم که استخراج گاز از این میدان، ترکیه را موقتا از واردات گاز بی‌نیاز می‌کند، آن زمان می‌توانیم پیش‌بینی کنیم که صرف هزینه واردات این انرژی در مسائل داخلی، تا چه اندازه می‌تواند استانبول را پیش اندازد. این در حالی است که ترکیه سالانه حدود ۴۱میلیارد دلار برای واردات انرژی و ۱۲ میلیارد دلار تنها برای واردات گاز هزینه می‌کند. به گفته دونمز، ارزش ذخایر گاز طبیعی فاز اول میدان ساکاریا نزدیک ۶۵ میلیارد دلار است.

کارشناسان ترک به صحبت‌های دونمز بسیار امیدوارند که «فاتح» در ادامه جستجوهای‌اش در نزدیکی ساکاریا میادین جدیدی کشف و بتواند این کشور را برای مدت بیشتری تأمین کند.   

گاز چه نقشی در بازی قدرت در منطقه خاومیانه و شمال آفریقا دارد؟

ترکیه ۵۰سال پیش تلاشش را برای کشف انرژی در دریای سیاه آغاز کرد و اکنون از همیشه به قله هدفش نزدیکتر است. تونا۱ ساکاریا فعلا نمی‌تواند درمان کامل واردات گاز ترکیه باشد و قطعا استانبول را به قدرتی در حوزه انرژی تبدیل نمی‌کند اما به طور قطع اهرم مناسبی در مذاکرات این کشور برای واردات انرژی خواهد بود.

اردوغان به صراحت اعلام کرده که «تا زمانی که ما به صادرکننده انرژی تبدیل نشویم، روند حفاری و اکتشاف ادامه خواهد داشت» و منظور اردوغان از ادامه حفاری تنها محدود به دریای سیاه نمی‌شود بلکه دریای مدیترانه را هم در برمی‌گیرد.

بر اساس آمار اداره تنظیم بازار انرژی ترکیه، واردات گاز این کشور در ۵ماه آغازین سال۲۰۲۰، با ۰.۶ درصد کاهش نسبت به مدت مشابه سال قبل ۲۰.۵میلیارد مترمکعب بوده است. در مقابل میزان صادرات گاز طبیعی این کشور طی ماه های ژانویه تا مارس با ۴۲درصد کاهش نسبت به سال گذشته به ۱۷۱میلیون مترمکعب رسیده است. مِی امسال، آذربایجان با ۸۸۱ میلیون مترمکعب و اختصاص ۳۳درصد کل واردات گاز ترکیه، به بزرگترین تأمین کننده گاز طبیعی این کشور تبدیل شد. پس از آذربایجان، قطر با ۵۲۰میلیون مترمکعب و روسیه با ۳۴۰ میلیون مترمکعب در رتبه‌های بعدی قرار دارند. واردات گاز ترکیه از روسیه تنها در ماه می ۲۰۲۰ در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته ۶۲ درصد کاهش داشته است. از دل این آمارها می‌توان تحولات سیاسی و رویکرد سیاست خارجه ترکیه را تحلیل کرد.

اختلاف نظر با روسیه و ایران در خاورمیانه به ویژه در سوریه باعث شده تا استانبول گاز مایع قطر و آمریکا را جایگزین گاز طبیعی این دو کشور کند. علاوه بر این همزمان با افزایش فعالیت ترکیه در دریای مدیترانه و تشدید تنش‌ها میان این کشور با یونان و قبرس، به ترانزیت گاز از ترکیه به شدت آسیب زده است. اینجا منظور از صادرات گاز محدود به گاز استخراجی در ترکیه نیست بلکه یعنی کشورها همزمان با افزایش تنش‌ها در مدیترانه ترجیح داده‌اند کشور دیگری را واسطه انتقال گاز قرار دهند.

استراتژی ترکیه در حوزه انرژی اما این کشور را در مقابل کشورهای متعددی قرار داده است. این تقابل که سال گذشته با فعالیت کشتی‌های حفاری بدون مجوز قانونی ترکیه در نزدیکی قبرس آغاز شد با لغو برخی کمک‌های مالی اتحادیه اروپا به استانبول ادامه یافت و جبهه ایتالیا-قبرس-فرانسه را مقابل ترکیه ایجاد کرد. این تنش‌ها بعدتر با توافق ترکیه و دولت وفاق ملی لیبی عمیق‌تر شد؛ توافقی که هدفش مسدود کردن خط لوله انتقال گازی است که اسرائیل، یونان و قبرس برای ساخت آن توافق کرده بودند.

در حقیقت ترکیه برای به دست آوردن منابع جدید گازی در حال پرداخت هزینه سیاسی گزافی است و کشف ساکاریا از آن جهت که حرص را در دل سیاستمداران ترک مشتعل‌تر کرده است می‌تواند بسیار خطرناک باشد آن هم در شرایطی که هیچ نشانه‌ای از تمایل به مذاکره درباره آب‌های مورد مناقشه مدیترانه وجود ندارد.



به نقل از روزآروز