علل و علائم سوء تغذیه: عوارض، پیشگیری و درمان

وقایع روز ـ سرویس علم و تکنولوژی؛

امروزه سوءتغذیه به معضل جهانی تبدیل شده است که می تواند ناشی از شرایط محیطی، اقتصادی و پزشکی باشد. سازمان بهداشت جهانی تخمین می زند که ممکن است بیش از 460 میلیون بزرگسال و 150 میلیون کودک دچار فقر تغذیه‌ای باشند، این در حالی است که بیش از دو میلیارد بزرگسال و کودک دارای اضافه وزن یا چاقی در جهان می‌باشند. سوءتغذیه اگر درمان نشود میتواند  با بیماری‌های متعددی در ارتباط باشد. سوء تغذیه با ضعف و بیحالی شروع شده و کم‌کم با تضعیف و تحلیل عضلات نشان داده میشود. رنگ پریدگی و بیحسی اعضای بدن هم میتواند دیگر علت شایع سوءتغذیه باشد. سوئ تغذیه اگر درمان نشود خطرات مهلکی مانند مرگ برای فرد دارد.

سوءتغذیه چیست؟

سو،تغذیه به کم یا زیاد مصرف کردن برخی از مواد مغذی گفته میشود. تغذیه برای داشتن سلامتی، پیشگیری و یا بهبودی بسیاری از بیمارها لازم و ضروری است. داشتن سلامتی یا تناسب اندام نیازمند برنامه بلند مدت تغذیه‌ای است. با این حال ، با وجود تمام ارزشهایی که مواد غذایی دارند، اما گاهی اوقات در وعده های غذایی تغذیه مناسبی استفاده نمی‌شود. اگر احساس کردید که کمی احساس خستگی می کنید، چند نشانه وجود دارد که یکی از آنها میتواند تغذیه نامناسب باشد. سوء تغذیه خود میتواند شامل پر خوری یا کم خوری شود.

انواع سو تغذیه

• سوء تغذیه به دو زیر مجموعه کمبود تغذیه با زیادی تغذیه تبدیل میشود. کاهش تغذیه خطر ابتلا به فشار خون بالا و چاقی را در سنین بالاتر موجب می شود. همچنین تغذیه بیش از حد ممکن است احتمال ابتلا به بیماری های مزمن مانند دیابت نوع 2 و بیماری های قلبی را افزایش دهد.
• کمبود تغذیه: به دلیل عدم دریافت کافی پروتئین، کالری یا ریز مغذی ها فرد با کاهش وزن به قد، قد به سن و وزن به سن (کمبود وزن) مواجه می‌شود. اثرات طولانی مدت سوءتغذیه شامل، بیماری های قلبی، دیابت و خطر بالاتر رفتن چاقی است. یک مطالعه بر روی 50 نوجوان در برزیل نشان داد پسرانی که در اوایل زندگی دچار کمبود رشد شده بودند در طی سه سال 5٪ توده چربی بیشتری نسبت به همسالان خود داشتند.
• تغذیه نامناسب: مصرف زیاد برخی از مواد مغذی مانند پروتئین، کالری یا چربی نیز می تواند منجر به سوءتغذیه شود. این امر معمولاً منجر به اضافه وزن یا چاقی می‌گردد. به طور مثال غذاهای سرخ شده و شیرین کالری و چربی زیادی دارند اما از سایر مواد مغذی فقیر هستند. یک مطالعه در 285 نوجوان نشان داد که سطح ویتامین های A و E در خون افراد چاق 2 الی 10 درصد کمتر از افراد با وزن طبیعی است.

علائم سوء تغذیه

این می تواند باعث ایجاد عوامل زیر شود:

• کاهش وزن
• کاهش چربی و توده عضلانی
• گونه های توخالی
• چشمان فرو رفته
• معده متورم
• خشکی مو و پوست
• تأخیر در ترمیم زخم
• خستگی
• مشکل در تمرکز
• کج خلقی و زود رنجی
• افسردگی و اضطراب

جنیفر سایگو یک متخصص تغذیه و دونده سابق تیم کانادا بیان میکند که "چند ماده غذایی ضروری وجود دارد که اکثر افراد این ماده مغذی را در سبد غذایی خود کم دارند این مواد شامل آهن ، ویتامین B12 ، ویتامین D و منیزیم می‌باشد. در اینجا چگونگی تشخیص اینکه ممکن است سطوح کمی از این مواد را داشته باشید می توانید با دادن خون در آزمایشگاه، از سوء تعذیه خود مطلع شوید. پیشنهاد میکنم که اگر احساس خستگی میکنید، گرفتن یک تست آشگاهی شما را نسبتن به تناسب مواد غذایی در بدن شما نشان میدهد.

دلایل شایع ایجاد کننده سوءتغذیه:

از دلایل شایع ایجاد کننده سوءتغذیه می توان به عدم امنیت غذایی ، برخی شرایط خاص بهداشتی و مشکلات حرکتی اشاره کرد.

• عدم امنیت غذایی یا عدم دسترسی به غذای کافی و ارزان: عدم امنیت غذایی در کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه یافته با سوءتغذیه مرتبط است.
• مشکلات گوارشی و مسائل مربوط به جذب مواد مغذی: شرایطی که باعث جذب مواد می شود میتواند بیماری کرون ، بیماری سلیاک و رشد بیش از حد باکتری در روده باشد که با سوء تغذیه مرتبط است.
• مصرف بیش از حد الکل: مصرف زیاد الکل می تواند منجر به دریافت ناکافی پروتئین ، کالری و ریز مغذی ها شود.
• اختلالات مربوط به بهداشت روان: افسردگی و سایر شرایط بهداشت روان می توانند خطر سوء تغذیه را افزایش دهند. یک مطالعه نشان داد شیوع سوءتغذیه در افراد افسرده در مقایسه با افراد سالم 4٪ بیشتر است.
• ناتوانی در بدست آوردن و تهیه غذاها: ضعیف بودن، تحرک ضعیف و کمبود قدرت عضلانی را از عوامل خطر سوء تغذیه عنوان کرده اند. این مسائل مهارت های تهیه غذا را مختل می‌کند.

کمبود مواد غذائی:

افرادی که دچار سوءتغذیه هستند، اغلب با کمبود ویتامین و مواد معدنی، به ویژه آهن، روی، ویتامین A و ید دسته پنچه نرم میکنند. کمبود پروتئین با بیمماری کواشیورکور مرتبط است، کمبود شدید پروتئین، باعث احتباس مایعات و بیرون زدگی شکم می‌شود. از طرف دیگر ، بیماری ماراسموس ، که ناشی از کمبود کالری شدید است، منجر به هدر رفتن و از دست دادن قابل توجهی از چربی و عضله می شود.

علائم کمبود آهن

فقر آهن مسئله تغذیه‌ای است که بیشتر از همه مواد غذایی مطرح می شود. باید توجه داشته باشیم که کمبود آهن گرچه سلامت زنان را تحت تأثیر قرار می دهد، اما می تواند به طور کل برای سلامتی مردان نیز بسیار ضروری باشد. فقر آهن در ورزشکاران و دوندگان نیز به مسئله روز تبدیل شده است. ضربات متعدد پاشنه پا به زمین به تعداد گلبول های قرمز خون آسیب می رساند. دوندگان می توانند مستعد این امر باشند ، بنابراین باید مراقب سطح آهن خود باشند.

• علائم کمبود آهن: خستگی، رنگ پریدگی، تنگی نفس ، شکستگی مو، سردی دست و پا و تغییر خلقیات، اختلال در عملکرد مغز، مشکلات معدوی

علائم کمبود ویتامین B12

ویتامین B12 از غذاهای حیوانی بدست می‌آید، گوشت قرمز از بهترین منابع غذایی جهت ,ویتامین B12 است. بنابراین این نکته برای دونده هایی که گیاهخوار یا وگان هستند نیز باید قابل توجه باشد. اگر به اندازه کافی این ویتامین را دریافت نمیکنید که ممکن است با به علت رژیم های گیاهی باشد، کمبود علائم این ویتامین می تواند همان علائمی باشد که با کمبود آهن دیده می‌شود. احساس خستگی ، ضعف بدنی و ضعف عمومی میتواند از علائم کمبود این ویتامین باشد.

• علائم کمبود ویتامین B12: اگر کمبود B12 شدید شود ، ممکن است تغییرات عصبی مانند سوزن سوزن شدن یا بی حسی در دستها و پاها دیده شود.

علائم کمبود ویتامین D

منبع اصلی ویتامین D خورشید بوده و  بنابراین همه کسانی که در مناطقی زندگی میکنند که روزهای ابری زیادی دارد مستعد کمبود این ویتامین هستند. این ویتامین به ویژه برای کسانی که پوکی استخوان دارند بسیار مهم است زیرا برای ساختن استخوان های سالم ضروری میباشد.

• علائم کمبود ویتامین D: درد استخوان ، به ویژه درد در ناحیه کمر یا از ناحیه پشت. نرم شدن استخوان ها مخصوصا استخوان جناغ، درد عضلانی و ضعف.

علائم کمبود منیزیم

منیزیم بیشتر از غذاهای غنی از مواد مغذی مانند آجیل ، دانه ها و غلات بدست می‎آید. افراد برای داشتن یک رژیم غذایی با کیفیت باید منیزیم را در برنامه روزانه خود اضافه کنند. کمبود منیزیم زمانی اتفاق می افتد که افراد غذاهای بسیار فرآوری شده یا غذاهای آماده مصرف کنند. در واقع، حدود 25 درصد از جمعیت جهان از کمبود منیزیم در سبد غذایی خود رنج می‌برند.

• علائم کمبود منیزیم: یبوست، دردهای عضلانی، گرفتگی عضلات، خواب نامنظم و بی خوابی.

علائم کمبود کربوهیدرات

در حالی که کربوهیدرات ویتامین یا ماده معدنی نیست اما یک عنصر مغذی بوده و اگر در مورد دریافت کامل و کافی کربوهیدرات دقت نشود کسانی که از رژیم های غذایی بیش از حد استفاده می کنند خود را در معرض عوارض آن شامل بیحالی، سردرد، کاهش تنفس و گرفتگی عضلات قرار میدهند. آنها که از کمبود کربوهیدرات رنج میبرند میل شدید خوردن به چیزهای شیرین دارند چون که بدن آنها به اندازه کافی کربوهیدرات دریافت نمرده و سپس این اشتیاق در آنها ایجاد می شود.

• علائم کمبود کربوهیدرات: اشتیاق به خوردن قند، انرژی کم، یبوست. رنگ پریدگی و ضعف و بیحالی، سرگیجه، کم آبی، کاهش اشتها.

علائم کمبود دیگر مواد مغذی:

• ویتامین A: خشکی چشم ، شب کوری ، افزایش خطر عفونت.
• روی: کاهش اشتها، توقف رشد، تأخیر در ترمیم زخم ها، ریزش مو، اسهال.
• ید: بزرگ شدن غدد تیروئید (گواتر)، کاهش تولید هورمون تیروئید، مشکلات رشد و نمو.

نتیجه گیری:

کمبود مواد مغذی کافی در بدن اغلب با سوءتغذیه معرفی میشود و معمولاً توسط خود فرد قابل تشخیص است. علائم آن شامل خستگی ، سرگیجه و کاهش وزن است. سوءتغذیه اگر درمان نشود می تواند باعث ناتوانیهای جسمی و ذهنی و حتی مرگ گردد. بهترین گزینه درمانی شامل جایگزین کردن مواد مغذی از دست رفته میباشد. شاید بهتر است قبل از هر اقدام درمانی با یک متخصص تغذیه در مورد تمام حالات خود و شرایط موجود با وی صحبت کنید.