مشهد به عنوان مهمترین شهر زیارتی ایران همواره مقصد بسیاری از زائران و مسافرانی است که برای زیارت و سیاحت به این شهر وارد می‌شوند. علاوه بر تمام مکان های تفریحی شهر مشهد، جاذبه ی گردشگری دیگری تحت عنوان بازارگردی نیز وجود دارد. یکی از معروفترین و در عین حال قدیمی‌ترین بازارهای مشهد، بازار بزرگ رضا است. بازار رضا سالیان درازی است که به عنوان یکی از پرترددترین بازارهای خرید سوغاتی زائران حرم امام رضا (ع) فعالیت میکند. اگر در یکی از هتل های خیابان امام رضا مشهد ساکن هستید به راحتی میتوانید به این بازار دسترسی پیدا کنید. با وجود سابقه ی قریب به نیم قرن، این بازار هنوز هم پابرجا و استوار ایستاده و برای خدمت رسانی آماده است.
تاریخچه بازار رضا مشهد
محمد رضا شاه پهلوی در سال ۱۳۵۵ هجری شمسی دستور داد در جوار حرم امام رضا علیه السلام بازار بزرگی تاسیس شود. از همان ابتدا به دلیل همجواری با حرم، به نام بازار رضا شهرت یافت. بعد از این که دستور ساخت بازار به تصویب مجلس رسید، خیابان شیخ طوسی به طور کامل تخریب شد، البته فرایند راضی نمودن اصناف و مغازه داران قدیمی برای تحویل مغازه هایشان چندان آسان نبود . کلنگ اولیه ی بازار در سال ۱۳۵۴ زمین خورد و یک سال بعد پروژه ی آن به اتمام رسید. کسبه هایی که در این منطقه بازار هایشان تخریب شده بود هر کدام صاحب یکی از غرفه های این بازار شدند و مابقی به فروش رسید. قبل از ساخت این بازار، زائرانی که به مشهد سفر می کردند، نمی توانستند به آسانی سوغاتی تهیه کنند، اما پس از ساخت بازار رضا، استقبال فراوانی از آن شد. به طوری که تنها به فروش انواع سوغات اختصاص یافت و تا به امروز هم می‌توان انواع موارد مناسب برای این هدف را در این بازار بزرگ یافت. زمینی که برای احداث در نظر گرفته شد، دارای ۹۶۰ متر طول و ۳۳ متر عرض بود و آرشیتکت مشهوری تحت عنوان داریوش بوربور طراحی و ساخت آن را بر عهده گرفت. یکی از اعجازهای ساخت این بنا، زمان بسیار کوتاه یازده ماهه‌ی آن بود. مهندس بوربور نقشه های زیادی برای طراحی بیشتر بازار رضا در سر داشت که محقق نشد.
از جمله طرح هایی که عملی نشد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
· استفاده از سیستم تهویه مطبوع از طریق فن‌کویل
· نصب پله های برقی برای ورود به طبقه دوم
· سیستم تمام اتوماتیک اطفای حریق
· راه خروج اضطراری یا اصطلاحا راه فرار
· چهارسوق های رفاهی با حوض، آب نما و امکانات اصلی
· یک ردیف چوب سرتاسری و هماهنگ بر سر در مغازه ها برای درج نام مغازه
چرا بازار بزرگ رضا در این محل بنا شد
در ابتدا انتخاب یک محل مناسب که با جای دادن این حجم زیر بنا، سبب اختلال مسیرهای ارتباطی نشود کار آسانی نبود. از طرف دیگر بسیاری از کسبه با ترس از دست دادن مغازه های خود اقدام به تخلیه و تخریب نمی‌کردند. اما با توجه به وجود بارگاه امام هشتم و حضور تعداد عظیمی از زائران، مسئولین همواره تلاش کردند تا این بازار در نزدیک‌ترین فاصله به حرم قرار داشته باشد. سرانجام با رضایت کسبه ی این محل، دستور تخریب و احداث بازار صادر شد.
بازار رضا مشهد حاصل معماری ایرانی و اسلامی
علاوه بر حس خرید و بازارگردی که گردشگران را به سمت بازار رضا مشهد جلب میکند، تماشای معماری خاص آن نیز برای بسیاری جالب و تماشایی بود. بنایی بزرگ با سقف بسته که در دو طبقه ایجاد و کف آن با کف‌پوش های سرامیکی پوشانده شده است. وقتی به سردر اصلی این بنا می نگرید، ترکیب رنگ آجری و آبی آن، قطعا شما را به یاد معماری های اسلامی می‌اندازد. حالت پلکانی سر درها شاید این گمان را ایجاد کند که ابتدای بازار از میان آن کوچکتر است، اما در واقع چنین نیست. خیابان امام رضا تنها ورودی این بازار نیست، بلکه در سوی دیگر آن هم، دری دقیقا شبیه به سر در اصلی وجود دارد. در قسمت عقب نشینی، دو در دیگر برای نیز برای تردد کسبه تعبیه شده است.
آنچه در ورود به بازار رضا خواهید دید
در میان بازارهای اطراف حرم امام رضا، این بازار بزرگ رضا است که در هر شرایطی پرتردد و شلوغ است. هنگام ورود به بازار، در مقابل شما دو راهرو وجود دارد که مسیرهای اصلی محسوب می شوند. در سمت چپ و راست هر راهرو مغازه های مختلفی وجود دارند که در کنار یکدیگر قرار گرفته اند. نگران نباشید نیازی نیست برای خروج از بازار حتما یک راهرو را تا انتها دنبال کنید. چندین راه فرعی دو راه را بهم مرتبط میکند و همین راهها، رفت و آمد را آسان‌تر میکند. اگر شما هم دوست دارید در سفر به مشهد حتما از این بازار بزرگ دیدن کنید، پیشنهاد می‌کنیم برای اقامت از میان هتل های نزدیک حرم امام رضا انتخاب نمایید. از دیدگاه بسیاری از مسافران داخلی و خارجی، هتل ضیافت الزهرا یکی از بهترین گزینه های موجود است. بازار رضا دارای شش قسمت جداگانه بوده که پایان همه آنها به هشتی بازار می‌رسد. هشتی بازار به عنوان محل استراحت بازارگردان طراحی شده و دارای نیمکت و آبخوری است. اگر بخواهید تعداد ۱۷۱۱ مغازه موجود در این بازار را یک به یک بگردید قطعا چندین روز وقت نیاز خواهید داشت.
طبقه دوم بازار رضا مشهد
بازار رضا محدود به یک ردیف مغازه نیست بلکه اگر اندکی به بالا نگاه کنید متوجه حضور یک طبقه ی فوقانی دیگر خواهید شد. این طبقه به موازات طبقه پایین و در امتداد یکدیگر هستند. هنگامی که به هر یک از هشتی ها رسیدید میتوانید راه پله ها را ببینید که برای ورود به طبقه بالا تعبیه شده‌اند. مغازه‌های طبقه پایین بازار به قدری فراوان است که کمتر کسی زمان بازدید از طبقه بعدی را پیدا میکند. از همین حیث در طبقه دوم بازار رضا مشهد بیشتر شاهد حضور کارگاه های مختلف فیروزه تراشی، سنگ تراشی، طلاسازی، گلدوزی، صنایع دستی و آتلیه های عکاسی خواهید بود. اگر هوس داشتن یک عکس نوستالژی با صحنه ای از حرم امام رضا علیه السلام هستید، حتما به عکاسی های طبقه بالا سری بزنید.
اطلاعات کامل بازار رضا مشهد
امروزه از نظر بازارگردی، بازار رضا به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری مشهد تبدیل شده است. وقتی وارد این بازار بزرگ می‌شوید انگار به یک بازار به سبک قدیمی با سقفی بلند، قدم گذاشته اید. گذراندن حتی چند ساعت در این مکان قطعا شما را خسته نخواهد کرد. اگر شما هم تصمیم گرفتید بازار رضا مشهد را در لیست برنامه سفر تان قرار دهید، لازم است اطلاعات کافی از آن داشته باشید.
آدرس بازار رضا مشهد
این بازار بزرگ و نامدار، در قسمت ضلع شرقی خیابان امام رضا (ع)، حد فاصل میدان بیت المقدس ( فلکه آب) و 17 شهریور واقع شده است. در واقع دربهای بازار از یک سوی به میدان بیت المقدس و از سوی دیگر به خیابان هفده شهریور باز می‌شوند.
شماره تماس بازار: ۰۵۱۳۳۶۴۴۴۸۳
شرایط بازدید از بازار
شاید تصور کنید برای ورود به چنین بازار بزرگی قطعا محدودیت‌هایی وجود دارد. اما در واقع چنین نیست و بدون هیچ گونه محدودیت قادر خواهید بود از آن بازدید و از امکانات رفاهی آن استفاده نمایید. در هر فصل و زمانی که بخواهید وارد بازار شوید به صورت کاملا رایگان مقدور است. از نظر قیمت اجناس هم می توان بازار رضا را، از جمله بازارهایی دانست که محدوده قیمتی ارزان و اقتصادی دارد.
ساعت کاری بازار رضا مشهد
اگر در یکی از هتل های 5 ستاره مشهد هستید و مشتاقید برای دیدن بازار رضا آماده شوید، بهتر است بدانید که این بازار همه روزه از ساعت ۹ صبح تا ساعت ۲۲ فعال است. بسیاری در پی پاسخ به این سوال اند که ساعت کار بازار رضا مشهد جمعه ها چگونه است. در پاسخ باید گفت که جمعه و برخی تعطیلات رسمی از جمله روزهای تعطیلی بازار رضا هستند. حداقل زمانی که ممکن است در این بازار بگذرانید بیش از یک ساعت است. برنامه ریزی مربوط به بازدیدتان از این بازار را به گونه ای انجام دهید که به زمان تعطیلی برخورد نکنید..
فاصله بازار تا حرم
از میدان بیت المقدس که یکی از دربهای بازار به سمت آن باز میشود تا حرم راه کوتاهی در پیش دارید. شاید برای یک پیاده روی معمولی ده تا پانزده دقیقه و برای تردد با خودرو پنج دقیقه زمان ببرد. البته احتساب زمان اتومبیل بدون وجود ترافیک است.
دسترسی به بازار رضا پس از زیارت
بسیاری برای به جا آوردن آداب تشرف، ابتدا به زیارت امام رضا می‌ر‌‌وند و سپس تصمیم می‌گیرند از مکانهای تفریحی اطراف حرم نیز دیدن نمایید. یکی از این مکان‌ها، مراکز خرید مشهد است. اگر قصد دارید پس از زیارت، بازار بزرگ رضا را بیابید، کافیست با پرس و جو از خدام حرم، راه باب و رضا را پیدا کنید. راه مستقیم را پیاده یا با خودرو به سمت اولین میدان (میدان بیت المقدس) در پیش بگیرید. در سمت خروجی سوم میدان، سر در بزرگ بازار بزرگ رضا را خواهید دید.
دسترسی به بازار رضا با وسیله نقلیه شخصی
اطراف حرم امام رضا همیشه شلوغ و پرتردد است، به همین خاطر به هیچ عنوان نمی توانید اتومبیل خود را پارک کنید. علاوه بر خیابان اصلی، سایر خیابانهای اطراف هم، اوضاع به همین منوال است. علاوه بر این پارکینگ‌ها نیز با ظرفیت محدود هستند و غالبا فاصله زیادی تا بازار رضا دارند. البته باید این نکته مهم را نیز خاطرنشان کنیم که محدوده بازار جزء طرح ترافیک مشهد نیز به شمار می‌آید. با این حال، اگر در هتل قصر الضیافه مشهد اقامت کرده اید می توانید از وسایل حمل و نقل عمومی یا تاکسی برای رسیدن به بازار کمک بگیرید.
دسترسی به بازار امام رضا با وسایل حمل و نقل عمومی
خوشبختانه مشهد از نظر وسایل حمل و نقل عمومی در شرایط ایده آلی قرار دارد. اگر از هر سو با اتوبوس یا مترو در حال تردد هستید مطمئن شوید در میدان بسیج (فلکه برق) از آن پیاده می شوید. پس از آن به سمت حرم میتوانید از خط‌های بی آر تی استفاده کنید و لازم است در میدان بیت المقدس از آن خارج شوید. با چند قدم کوتاه ورودی بازار را خواهید دید. در سمت دیگر بازار باید از خط اتوبوسی استفاده کنید که در میدان هفده شهریور پیاده شوید. معمولا تمام ایستگاه ها قبل از میدان قرار دارند، پس لازم است به سمت میدان بیایید و درب زیبای بازار را رویت نمایید.
دو خیابانی که در امتداد دیوارهای بازار قرار دارند خیابان سلیمان و شیخ طوسی میگویند. از سمت میدان بیت المقدس، خیابان سمت راست یک طرفه به سمت هفده شهریور است و خیابان سمت چپ، یک طرفه مسیر برگشت را دارد. اگر میخواهید از تاکسی یا خودرو شخصی برای تردد استفاده کنید متوجه این موضوع باشید.
مغازه ها و سوغاتی‌های مشهد در بازار رضا
بازار رضا با وسعت حدود یک کیلومتری خود، دارای بیش از هزار مغازه با محصولات متفاوت و رنگارنگ است. در ابتدای ورود به بازار می توانید بوی عطر، عطر فروشان را استشمام کنید. انواع جواهرات نقره و بدل، مهر و تسبیح، سجاده و چادر های رنگارنگ، انواع ادویه، پارچه، پوشاک و هزار هزار مورد دیگر که کمک میکنند بهترین سوغات را برای عزیزانتان تهیه کنید.
در بازار رضا مشهد اسباب بازی با تنوع فراوانی موجود است. از انواع ساده، الکترونیکی، فکری و غیره. هر چه جلوتر بروید ویترینهایی خواهید دید که با انواع رنگارنگ ادویه و زعفران زینت داده شده‌اند. شاید اغراق نباشد اگر ده‌ها نمونه ادویه با عطر و طعم اصیل در این بازار بیابید. شاید شنیده اید که انگشترهای نقره ، عقیق، فیروزه و دیگر سنگهای گرانبها در مشهد به وفور موجود است. بازار رضا مشهد انگشتر عقیق هایی دارد که قطعا هیچ کجای ایران مانند آن را نمی یابید.
بازارهای جانبی بازار رضا
بسیاری بر این اعتقاد هستند که بازار رضا فقط به ساختمان بلند و کشیده اش محدود نمیشود. بلکه بازارهای جانبی که در امتداد بیرونی بازار قرار گرفته اند نیز جزیی از همین بازار هستند. بازار رضا دوازده ورودی فرعی در طول خود دارد که از هر کدام خارج شوید، به بازارهای جانبی دست خواهید یافت. شاید با این اوصاف اگر بخواهیم آمار بازار را تغییر دهیم، می توان اینگونه گفت که: بازار رضا با زیر بنایی ۷۲۰۰ متری که ۴۳۰۰ متر مربع آن بنای اصلی ساختمان و ۲۹۰۰ متر مربع بازارهای جانبی ایجاد شده است. دارای هفده سوق و یازده سرا است و در مجموع مغازه های داخل پاساژ و جانبی به ۲۰۹۶ رسیده است.
بهترین زمان بازدید از بازار رضا مشهد
بازار رضا به عنوان یک بازار که با خاطرات زائران امام رضا (ع) عجین شده است، از جاهای دیدنی مشهد محسوب میشود. به همین جهت بسیاری می خواهند بدانند چه زمانی به این بازار مراجعه کنند که بهترین بازدید را داشته باشند. انتخاب این که چه روز یا زمانی بهترین است شاید کار آسانی نباشد. در واقع این بازار سرپوشیده است پس از نظر آب و هوایی قابل بررسی نیست. از نظر حجم جمعیت، اگر برایتان مشکلی ندارد که شلوغ باشد بهتر است ایام مناسبتی، نوروز، تابستان و ایام مذهبی را انتخاب کنید. اما اگر خرید در آرامش و خلوتی برای شما ارجحیت دارد در زمستان و پاییز که ورود زائران به حداقل می‌رسد قطعا شرایط شلوغی بازار هم نخواهد بود.
بررسی امکانات بازار رضا
شاید به عنوان یک بازار، مردم توقع امکانات زیادی از این بازار نداشته باشند. اما به هر حال بزرگی بازار ایجاب میکند که با احتساب زمان زیادی که در آن میگذرد، از حداقل امکانات برخوردار باشد.
محل نشیمن: بازار رضا به دلیل قرار گیری ممتد مغازه ها، امکان قرار دادن نیمکت و محل استراحت در فواصل کوتاه را ندارد. در واقع اگر خسته شدید و نیاز بود به محل نشیمنی دسترسی پیدا کنید، باید خودتان را به هشتی‌ها یا گذرگاههای میانی برسانید.
سرویس بهداشتی: در بازار حدود شصت عدد اتاق سرویس بهداشتی در فواصل مختلف تعبیه شده که در صورت لزوم میتوانید از آنها استفاده نمایید.
غرفه خوردنی: قطعا بازارگردی در یک بازار بزرگ، بعد از ساعت شما را گرسنه و تشنه میکند. وجود غرفه های مواد غذایی، آبمیوه و تنقلات برای تهیه یک خوراک سبک و رفع تشنگی موجود است. بوفه ها در بخش های مختلف بازار به صورت پراکنده قرار گرفته اند. اگر گرسنگی شما در حد میل کردن وعده غذایی بود، میتوانید از خروجی های میان راه، از بازار بیرون بروید و در خیابانهای اطراف از فراوانی امکانات تغذیه استفاده کنید.
خدمات پاسخگو: ممکن است در مورد مسائل مختلفی سوال یا اظهار نظر و انتقاد داشته باشید. برای این منظور میتوانید با بخش مربوط به مدیریت یا کیوسک های امور مشتریان در میان بگذارید.
نمازخانه: موجود است
پارکینگ: ندارد اما میتوانید از پارکینگ های حرم استفاده کنید.
تاسیسات برودتی و حرارتی: در هر غرفه ی بازار، فن کویل هایی قرار داده شده‌اند که سرما و گرمای بازار را تامین میکنند.
آنتن دهی موبایل و دسترسی به اینترنت: مقدور است.
جاهای دیدنی اطراف بازار رضا مشهد
· حرم امام رضا به عنوان اولین و مهمترین جاذبه مذهبی ایران که علاوه بر گردشگران داخلی، میزبان زائران خارجی نیز می‌باشد.
· موزه های حرم امام رضا که از جمله معروف ترین آنها موزه مرکزی آستان قدس، موزه تخصصی فرش، موزه هدایای مقام معظم رهبری، موزه قرآن و نفایس، موزه تاریخ حرم رضوی و موزه مردم‌شناسی مشهد هستند.
· بازارهای خیابان هفده شهریور که به عنوان یکی از بازارهای اطراف حرم، بورس خرید انواع پوشاک است.
· دیگر پاساژهای اطراف حرم امام رضا
مالک بازار رضا کیست؟
آستان قدس رضوی مالک اصلی بازار رضا محسوب میشود. به عبارت دیگر کل بازار و تمامی واحد‌های واقع در آن به این استان تعلق دارد و مالکیت دیگران بر اساس سند آستانه ای است. یک شخص حقیقی یا حقوقی تنها می‌تواند صاحب سرقفلی واحد خود باشد و برای غرفه میبایست به استان قدس اجاره پرداخت نمایند. برای این منظور معمولا قراردادهای پنج ساله یا ده ساله میان آنها منعقد میگردد. هر گونه تغییرات از قبیل فروش سرقفلی، احداث بالکن و افزایش فضای فروشگاه و غیره منوط به کسب اجازه از آستان قدس محقق می شود.
سخن آخر
در متنی که خواندید سعی کردیم بزرگترین بازار سرپوشیده مشهد را به شما به طور کامل معرفی کنیم. بازاری که الهام گرفته از دو معماری سنتی و مدرن است و از زمان پهلوی دوم فعالیت خود را آغاز کرد. اصناف عمده فعال در این بازار به سه دسته ی نقره و جواهرات قیمتی، زعفران و خشکبار و انواع عطر تقسیم می‌شوند. پس ضمن بازدید از قریب ۱۷۰۰ غرفه در این بازار، از تنوع محصولات نیز برای خرید سوغات و هدیه کمال استفاده را ببرید. برای یافتن انواع هتل ارزان مشهد در نزدیکی این بازار کافیست از طریق سایت یوتراوز اقدام به رزرو هتل نمایید.
