ایران بازنده بزرگ جنگ قره باغ ؟

عرب نیوز نوشت:در حالی که تهران با تحریم های بین المللی روبرو است، این تحریم ها موجب افزایش تورم و عدم ثبات اقتصادی شده است. حالا با پایان جنگ و پیروزی های جمهوری آذربایجان موجب شده است تغییرات ژئوپولیتیکی در منطقه، ایران را بیش از پیش دچار بحران کند.

وقایع روز - درگیری های سه دهه اخیر بین جمهوری آذربایجان و جمهوری ارمنستان بر سر قره باغ پس از 45 روز جنگ سخت در این هفته به پایان رسید.

ریشه این درگیری ها از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی سرچشمه می گیرد. در این دوره، ارمنی های ساکن منطقه قره باغ آذربایجان سعی در جدا شدن و پیوستن به ارمنستان را داشتند. ارمنستان با استفاده از هرج و مرج و حمله به منطقه قره باغ، سرزمین های قابل توجهی از قلمرو بین المللی آذربایجان را تصرف کرد.

توافقنامه ای در سال 1994 به امضا رسید و این توافق نامه برقرار شد. این در حالی است که در این سالها درگیری های جزئی نیز صورت می گرفته است. در همان سال، سازمان امنیت و همکاری اروپا گروه موسوم به مینسک برای کمک به صلح قره باغ تأسیس شد. اما در به پایان رساندن جنگ و نزاع در قره باغ موفق نشد.

آذربایجان که از عدم پیشرفت در مذاکرات صلح و سخنان جنگ طلبانه رهبران ارمنستانی بی تاب شده بود ، تصمیم به ادامه جنگ گرفت. درگیریهای اوایل مهر هفته پیش با فتح شوشا و پیروزی های جمهوری آذربایجان به پایان رسید. آذربایجان با کمک هواپیماهای بدون سرنشین ترکیه و اسرائیل و شجاعت سربازان خود توانست مناطق زیادی را از اشغال ارامنه آزاد کند.

بیشتر بخوانید : جنگ قره باغ : شکست سنگین اتحادیه اروپا از روسیه در قفقاز جنوبی

تخمین زده می شود که ارمنستان تقریباً 40 درصد از تجهیزات خود را از جمله صدها تانک، خودروی زرهی و قطعات توپخانه ای را از دست داده باشد. به نظر میرسد که آذربایجان بیش از آنکه در میدان جنگ تجهیزات خود را از دست بدهد، ادوات و ماشین آلات نظامی را از ارمنستان به تصرف در اورده است- این مورد یکی از معدود مواردی است که در تاریخ جنگ به ثبت رسیده است که کشوری با داشتن ادوات و تجهیزات بیشتری جنگ را به پایان میرساند.

نقش کشورهای ثالث در قره باغ

در جنگ قره باغ کشورهای خارجی از جمله ترکیه و روسیه نقش زیادی در درگیری ها داشتند. روسیه که از دیرباز از ارمنستان حمایت می کرده است، در این درگیری ها رویکردی کاملاً متفاوتی نسبت به ایروان گرفت. در مقایل ترکیه که همیشه به آذربایجان نزدیک بوده و در این جنگ نیز سعی کرد که طرف اذربایجانی ها را در میدان جنگ بگیرد. همچنین ترکیه رابطه خوبی با روسیه در سالهای اخیر نداشته است و طی این سالها بر سر مکانهایی مانند سوریه، لیبی و تا حدودی اوکراین مداوم در یک رقابت ژئوپلیتیک بوده است.

توافقنامه صلح جنگ قره باغ اوایل این هفته با رهبری روسیه و نفوذ ترکیه و در پشت صحنه امضا شد. این توافقنامعه منجر به تسلیم نیروهای ارمنی داخل آذربایجان و استقرار نیروهای صلح روسی در مناطق قره باغ شده است. این توافقنامه برای بسیاری به معنای شکست ارمنستان بوده است. اما در این میان به غیر از ارمنستان میتوان از کشورهایی که در این میان بازنده بوده است را ایران دانست.

بیشتر بخوانید: جنگ قره باغ : جدول زمانی خروج ارمنی ها از قره باغ + نقشه

به دلایل تاریخی، ایران خود را بازیگر اصلی در قفقاز جنوبی می داند. ارمنستان و آذربایجان هر دو بخشی از امپراتوری ایران بودند. در حالی که ایران همیشه در طی سالها با ارمنستان روابط خوبی داشته است اما به نظر میرسد با آذربایجان اینگونه نباشد.

آذربایجان یکی از مناطق شیعه نشین جهان اسلام است که ایران نتوانسته آن را تحت نفوذ خود قرار دهد. این در حالی است که روابط بین باکو و تهران در ظاهر صمیمانه است، اما این دو کشور در پشت پرده دچار تنش سیاسی هستند. در طول جنگ قره باغ در دهه 1990، ایران از جنگ به عنوان راهی برای به حاشیه بردن نقش آذربایجان در منطقه، در کنار ارمنستان ایستاد.

آیا ایران به ارمستان کمک نظامی کرد ؟

در جریان درگیری های قره باغ، رسانه های آذربایجانی و ایرانی گزارش دادند که سلاح و تجهیزات نظامی روسیه از طریق ایران به ارمنستان منتقل می شود. در تاریخ 29 سپتامبر 2020، وزارت خارجه ایران این گزارش ها را تکذیب کرد. روز بعد، رسانه های وابسته به دولت آذربایجان تصاویری را به اشتراک گذاشتند که گفته می شود ادوات جنگی از ایران به اسرائیل جمل میشده است. صابر رستمخانلی، نماینده آذربایجان، ادعا کرد که ایران سلاح کشورهای دیگر را به ارمنستان حمل میکند. متعاقباً، رستمخانلی در پارلمان آذربایجان پیشنهاد افتتاح سفارت آذربایجان در اسرائیل نیز داد. رئیس ستاد ریاست جمهوری ایران در تماس تلفنی با معاون نخست وزیر آذربایجان، این گزارش ها را رد كرد و اظهار داشت كه هدف آنها اخلال در روابط هر دو كشور است. رسانه های وابسته به دولت ایران اظهار داشتند که کامیون های به تصویر کشیده شده در تصاویر شامل محموله های کامیون کاماز است که دولت ارمنستان پیشتر از روسیه خریداری کرده بوده است.

چرا ایران بازنده جنگ قره باغ است ؟

این که جنگ قره باغ چه تاثیری بر ایران خواهد گذاشت شامل سه مرحله می شود. در مرحله اول، باید دید که پیروزیهای جمهوری آذربایجان چه واکنشی را بر آذریهای ایران خواهد داشت. آذری ها دومین قوم بزرگ در ایران هستند. در طول درگیری، شعارها و اعتراضات طرفداران آذربایجان در شبکه های اجتماعی و خیابان ها در حمایت از باکو توسط آذری ها بسیار شنیده شد. مقامات ایران بسیار مراقب بودند که در جریان این درگیری ها نقش متعادلی داشته باشند، اما در عین حال بسیاری از این اعتراضات با مدیریت نیروی انتظامی به پایان رسید. همیشه فشاری جهت تعیین سرنوشت و خودمختاری در شمال غرب ایران برای اقلیت آذری وجود داشته است. اگرچه این امر به جنبشی توده ای برای استقلال تبدیل نشده است ، اما برخی از رهبران ایران هیچگونه از این حرکات را برنمی تابند.

در مرحله دوم، ایران مجبور است زمان، منابع و نیروهای خود را با واقعیت ژئوپلیتیکی جدید در مرز های شمال غربی خود با آذربایجان اختصاص دهد. بخشی از مرزهای آذربایجان و ایران از سال 1994 تحت اشغال ارامنه بوده است. اکنون که این مرزها دوباره تحت کنترل جمهوری آذربایجان قرار گرفته است، فصل جدیدی ازوضعیت امنیتی بین دو کشور بوجود آمده است. همچنین وجود 2000 حافظ صلح روسی که تنها در 100 کیلومتری مرز ایران مستقر شده اند مسلماً بر مذاق تهران خوش نخواهد آمد. اگرچه روسیه و ایران در چند سال اخیر از روابط خوبی برخوردار بوده اند، اما این دو کشور قرن ها است که از قدرت های رقیب منطقه هستند. ایران پیشتر نیروهای خود را در مرزهای شمالی مستقر کرده بوده است. باید دید که آیا این اقدامات موقتی است یا به دلیل امنیتی در این منطقه دائمی خواهد شد.

بیشتر بخوانید: واکنش رهبران جهان به توافقنامه قره باغ

آذربایجان قدرت جدید منطقه !

سرانجام مشخص نیست که چگونه موفقیت های جمهوری آذربایجان در جنگ بر روابط دوجانبه آنها با ایران تأثیر می گذارد. آذربایجان تلاش کرده است تا روابط صمیمانه ای را با تهران حفظ کند. علت آن این است که برای تأمین انرژی و مایجتاج منطقه خودمختار نخجوان به ایران متکی بوده است. علاوه بر حقوق ترانزیتی، آذربایجان برای تأمین گاز طبیعی نخجوان به ایران نیاز دارد. به عنوان بخشی از توافق صلح اخیر، ارمنستان در حال باز كردن مسیری از طریق قلمرو خود است تا به آذربایجان اجازه حمل و نقل مستقیم کالا به نخجوان را بدهد. علاوه بر این، اوایل سال جاری ترکیه اعلام کرد خط لوله جدید گاز طبیعی را برای تأمین انرژی نخجوان خواهد کشید. ایران اکنون برای آذربایجان از اهمیت کمتری برخوردار بوده است و به احتمال زیاد روابط دوجانبه به نفع باکو تغییر خواهد کرد.

ایران هم اکنون مشکلات زیادی روبرو است. یک اقتصاد راکد، ناآرامی های سیاسی در داخل کشور، پیامدهای سنگین ویروس کرونا بر جامعه و اقتصاد و خرج های بیشمار ایران در سوریه و عراق. آخرین چیزی که تهران در حال حاضر به آن مواجه شده است، تغییر در وضعیتی است که طی سه دهه گذشته ایران در قفقاز جنوبی از آن بهره مند بوده است.