اصلاح و یکپارچه سازی نظام مالیاتی از محورهای مهم در اصلاح ساختاری بودجه است. در این مورد دو موضوع باید در نظر گرفته شود. یکی بحث معافیتهای مالیاتی است و دیگری بحث فرار مالیاتی. برآوردهای موجود نشان میدهد که میزان فرار مالیاتی و معافیتهای مالیاتی در کشور بسیار قابل توجه است.
در این مورد سید «احسان خاندوزی»، نایب رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی در برنامه اقتصادی «عیار» گفت: بین ۸۰ تا ۱۰۰ هزار میلیارد تومان برآورد قطعی فرار مالیاتی در کشور است.
وی همچنین در مورد معافیتهای مالیاتی عنوان داشت: برخی معافیتهای مالیاتی مانند مناطق آزاد وجود دارد که این موارد هم باید مورد توجه قرار بگیرد و قانون اصلاح شود که بین ۱۲۰ تا ۱۳۰ هزار میلیارد تومان برآورد قطعی میشود و طبق برآوردها اگر یک سوم معافیتها برداشته شود حدود ۴۰ هزار میلیارد تومان نصیب دولت خواهد شد.
بیشتر بخوانید: افزایش 30 درصدی عرضه خانه های خالی برای اجاره / موج بی سابقه در کاهش اجاره بها در راه خواهد بود؟
در چه صورت افزایش پایه مالیاتی باعث فقیرتر شدن اقشار ضعیف می شود؟
دولت در این مورد مشکلی ندارد و با مجلس همفکر است. در هر دو مورد، دولت اقدامات جامعی برای ساماندهی امورمالیاتی انجام داده است زیرا عدم پرداخت مالیات، چه در شکل فرار مالیاتی و چه در شکل معافیتها و استثناهای بیرویه و غیر موجه، از یک طرف باعث کاهش درآمدهای مالیاتی دولت و مانعی برای دستیابی به اهداف آن میشود.
بنابراین، در صورتی که اقدامات لازم در جهت ساماندهی نظام مالیاتی صورت نگیرد افزایش پایه مالیاتی تنها به تضعیف طبقه متوسط از یک طرف و نحیفتر شدن اقشار ضعیف و دهکهای پایین درآمدی منجر خواهد شد. زیرا طبقه متوسط عمدتاً دارای منابع درآمدی مشخصی هستند. برای نمونه کارمندان دولت دارای درآمدی شفاف بوده و امکان فرار مالیاتی نیز ندارند. فرار مالیاتی توسط فعالان بازارهای مختلف صورت میگیرد که معمولا جزو گروههای بالای درآمدی به شمار میروند.
افزایش مالیات به معنای افزایش تورم در کالاهای مختلف نیز هست و از این جهت نیز طبقه متوسط و گروههای ضعیف جامعه به شدت از آن آسیب خواهند دید.
اولویت دولت از بین بردن فقر و نابرابری اجتماعی است
این درحالی است که رسیدگی به فقر و نابرابری و دغدغه معیشت و تأمین نیازهای اولیه مردم از اولویتهای تمامی حکومتها و دولتها در هر جامعهای و از جمله ایران است. فقر با کمبود کالا و خدمات مربوط به نیازهای اولیه انسان سروکار دارد و به همین خاطر میتواند سرچشمه بسیاری از مسائل آسیبهای اجتماعی باشد.
بعلاوه، یک جامعه فقیر یا جامعهای که از اکثریتی فقیر برخوردار است، نمیتواند روی تربیت نیروی انسانی لازم از یک طرف، و اجرای صحیح برنامههای توسعه از طرف دیگر حساب کند. از این رو فقر و ریشه کنی آن همواره از اهمیت بالایی برخوردار بوده و مورد توجه قرار داشته است.
اگر قرار است افزایش پایههای مالیاتی در بودجه ۱۴۰۰ به گسترش فقر و نابرابری در جامعه منجر شود، آیا بهتر نیست مجلس و دولت دست به دست هم دهند و با اصلاح نظام مالیاتی هم درآمدهای دولت را افزایش دهند و هم از خم شدن قامت اقشار ضعیف زیر بار تورم جلوگیری کنند.