یارانه که از آن به عنوان سوبسید نیز یاد می شود کمک اقتصادی است که از طرف حاکمیت به گروههای اقتصادی یا طیف مشخصی از جامعه با هدف افزایش سطح رفاه مردم به کالا یا خدمات اجتماعی دولت اختصاص می یابد.
بانک جهانی از یارانه به عنوان سود اقتصادی یاد می کند که معمولا دولتها با هدف تقویت بازار غیر انحصاری کشورها پرداخت می کنند. یارانه ها به دو نوع مستقیم و غیرمستقیم تقسیم می شود.
یارانه صادراتی
یارانه ای است که دولت به به عنوان مشوق شرکتهای خصوصی در راستای افزایش صادرات محصولات تولیدی به آنها اختصاص می دهد.
یارانه داخلی: به یارانه ای گفته می شود که به صورت غیرمستقیم از طرف دولت به مردم اختصاص می یابد و پرداخت می شود.
تا زمان جنگهای جهانی یارانه به معنای امروزی آن مرسوم نبود و کسانی همچون آدام اسمیت بنیانگذار مکتب کلاسیک از مخالفان سرسخت دست داشتن دولت در فعالیتهای اقتصادی بودند. با ایجاد تورم و رکود بسیار شدید در کشورهای غربی که ناشی از جنگهای جهانی بود، مکاتب اقتصادی جدیدی در عرصه اقتصاد ظهور کرد که از آن جمله می توان از کینز نام برد. اندیشه هایی که معتقد بودند دخالت دولت در تنظیم و ایجاد تعادل در اقتصاد یکی از وظایف مهم دولت در رشد اقتصادی است. نظریه پردازان در دولتها بر این باورند که یارانه نوعی مالیات منفی به حساب می آید و باید در ردیف مالیاتها در بودجه دولتی در نظر گرفته شود. چون این نوع مالیات یا همان یارانه از طرف دولتها پرداخت می شود، آن را مالیات منفی به حساب می آورند.
اگر چه پرداخت یارانه در ایران دارای سابقه ی طولانی است اما تا پیش از سال 1354 که نفت به صورت غیر مترقبه افزایش قیمت چشمگیری را تجربه کرد، شاهد پرداخت یارانه قابل ملاحظه ای با هدف افزایش رفاه مردم نبودیم. پس از انقلاب اسلامی یارانه به صورت غیرمستقیم و با عنوان پایین آوردن قیمت نهایی کالاها، با تزریق به بازار و بنگاههای گوناگون تولیدی به اجرا درآمد.
از نیمه دوم سال 1389 و با تصویب مجلس شورای اسلامی، پرداخت یارانه ها به صورت پرداخت نقدی نرخ 455000 ریال به حساب سرپرست هر خانوار شروع شد. این یارانه ها تا کنون بدون تغییر مبلغ و بدون در نظر گرفتن افزایش نرخ تورم، همچنان به همان میزان اولیه به حساب سرپرست خانوار واریز می گردد. شایان ذکر است که تعداد قابل توجهی از خانواده های پر درآمد از طرف دولت، در طول سالیان گذشته تا کنون، از لیست خانوارهای مشمول دریافت یارانه حذف شده اند.
پرداخت یارانه در بعضی از حوضه های تولیدی مهم کشور نظیر کشاورزی از آن جهت که رابطه ی مستقیمی با تامین خوراک مورد نیاز جمعیت داخل کشور و نیز ارز آوری حاصل صادرات محصولات دامی و کشاورزی دارد از اهمیت بسزایی برخوردار است. بنا بر همین اهمیت ویژه تولید در این حوزه کاظم خاوازی وزیر جهاد کشاورزی به هیئت دولت پیشنهاد داد که در جهت تأمین کودهای کشاورزی نظیر کودهای فسفاته و پتاسه، مبلغ 6هزار میلیارد یارانه مد نظر قرار دهند تا کودهای شیمیایی کشاورزی مورد نیاز واحدهای تولیدی کشاورزی و دامی مانند سال گذشته و بدون احساس کمبود، توزیع گردد. وزیر جهاد کشاورزی همچنین در نشست مشترک با رییس و اعضای کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس اذعان کرد که یک میلیون و 200 هزار تن دانه ذرت را به صورت اعتباری و با فرصت سه ماهه آزاد کرده ایم. تأمین کنجاله سویا را نیز با جدیت دنبال می کنیم و چندین کشتی نیز به وسیله شرکت پشتیبانی امور دام خریداری شده و به زودی وارد بنادر کشور می شود.
