مسئول بانک شیر مادر بیمارستان ولیعصر مجتمع بیمارستانی امام خمینی می‌گوید: اهدای شیر یک کار بسیار خداپسندانه و موثر است، این کار می‌تواند جان نوزادان نارس را نجات دهد و از بسیاری از مشکلاتی که این نوزادان دارند جلوگیری کند.
علم روز پزشکی بهترین تغذیه نوزادان را تغذیه با شیر مادر می‌داند. اما دلایل بسیاری وجود دارد که ممکن است نوزادی را از شیر مادر محروم کند. مثلا مادری که به علت بیماری صعب العلاج خود از شیردهی منع شود یا نوزدانی که زودتر از موعد به دنیا بیایند و در بخش NICU بستری شوند. مادران این نورسیده‌ها ممکن است به علت اضطراب شدید، شیرشان کم شود و شیردهی موفقی نداشته باشند.
برای نوزادان نارس دو تدبیر اندیشیده شده است. یکی راه تجاری و نادرست استفاده از شیر خشک است. این شیر از شیرگاو درست می‌شود که سازگار با دستگاه گوارش و احتیاجات بدن همان حیوان است و نمی‌تواند همه نیازهای بدن انسان را رفع کند. از سویی جذب این شیر در بدن نوزاد نارس که اندام حیاتی‌اش هم نارس است باری مازاد را به بدن او وارد می‌کند. راه دوم تغذیه با شیر مادری دیگر است. از قرن‌ها پیش راهی متداول بود و آن گرفتن دایه برای شیردهی به نوزاد بود. اما در دنیای مدرن، پیدا کردن دایه کار دشواری است. از سویی در کشورهایی مانند ایران، بحث موضوعات شرعی استفاده از شیر دایه هم مطرح می‌شود.
فکر راه اندازی بانک شیر مادر در دنیا از یک قرن پیش شکل گرفت. نخستین بانک شیر مادر در اتریش تاسیس شد که قدمت آن به یکصدسال قبل می رسد. امروزه فقط در برزیل بیش از ۲۰۰ بانک شیر مادر فعالیت می‌کنند. سازمان جهانی بهداشت و یونیسف در سال ۱۹۹۰ بیانیه مشترکی صادر کردند و در آن عنوان شد که اگر به هر دلیلی نوزادی از شیر مادر بیولوژیک خود محروم است بهترین گزینه برای تغذیه او، شیر دایه یا شیر مادرهای اهدا کننده است که در بانک شیر پاستوریزه شده است.
در ایران اولین بانک شیر در دانشگاه علوم پزشکی تبریز راه اندازی شد و سپس به سایر شهرها تسری پیدا کرد. در حال حاضر در شهرهایی مانند یزد، شیراز، کرمان، زاهدان، کرمانشاه، اهواز، مشهد و … بانک شیر مادر وجود دارد. بانک شیر مادر بیمارستان ولیعصر مجتمع بیمارستانی امام خمینی یکی از این بانک‌هاست. درباره چند و چون فعالیت این بانک با دکتر حسین دلیلی استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران ، فوق تخصص نوزادان و مسئول این بانک گفت و گو کردیم که در پی می‌آید:
بانک شیر مادر از چه زمانی راه اندازی شد؟
بانک شیر این مرکز حدود ۴ سال است که راه اندازی شده است.
علت راه اندازی این بانک چیست؟
برای اینکه بتوانیم شیر مورد نیاز نوزادان نارس را به طور بهینه تامین کنیم. زیرا شیردهی مادران نوزادان نارس دچار مشکل است. بنابراین نوزادان نارس ممکن است تا حدودی از شیر مادر خود محروم باشند. از این رو ما مجبوریم از بانک شیر مادر، شیر مورد نیاز این نوزادان را تهیه کنیم. البته بهترین شیر برای نوزادان نارس شیر مادر خودشان است. مادرانی به بانک شیر، شیر می‌دهند که شیر اضافه دارند. نوزادان این مادران اغلب، نوزادان «ترم» یا رسیده هستند ولی ممکن است نوزاد نارس هم داشته باشند. ما از مادر این نوزادان شیر دریافت می‌کنیم و پس از طی مراحلی و پاستوریزاسیون، آن را در اختیار نوزاد نارس قرار می‌دهیم. در کل فلسفه راه اندازی این بانک، تامین شیر مادر برای نوزادان نارس زیر ۱۵۰۰ گرم است.
چه مادرانی شرایط اهدای شیر را دارند؟
مادرانی که نوزادان رسیده دارند و بیش از نیاز نوزادان خود شیر دارند. البته مادران نوزادان نارس هم می‌توانند شیر اهدا کنند. مادر این نوزادان باید یک سری خصوصیات را حتما داشته باشند تا بتوانیم از آنها شیر بگیریم. آنها باید یک سری مشکلات عفونی را نداشته باشند که از همه مهم‌تر ویروس اچ آی وی است. این مادران همچنین نباید مبتلا به بیماری‌های ویروسی چون هپاتیت B و C باشند و سیفلیس هم نداشته باشند. آنها همچنین نباید رفتارهای پرخطر انجام دهند، معتاد نباشند و سیگار هم نکشند. اگر هیچ کدام از این موارد را نداشته باشند و شیر مازاد بر نیاز فرزند خود داشته باشند از طرفی تمایل به شیر دادن داشته باشند، شیر آنها را به عنوان شیر اهدایی دریافت می‌کنیم.
دادن وجه ممکن است باعث شود که مادرانی که احیانا بیماری عفونی دارند و نباید شیر دهند، به خاطر مساله اقتصادی تصمیم به اهدا شیر بگیرند و این مشکل ساز خواهد بود
نحوه اهدای شیر مادر به این بانک چیست؟
مادرانی که با استفاده از مراکز و شبکه های بهداشتی و رسانه از مراکز وجود بانک شیر بیمارستان امام خمینی مطلع شده‌اند می‌توانند با ما تماس بگیرند و عنوان کنند که خواهان اهدای شیر هستند. البته حتما باید همان شرایطی که از نظر سلامتی گفته شد را داشته باشند. ابتدا از آنها خواسته می‌شود که به اینجا بیایند. چکاپ‌های لازم برای آنها انجام می‌شود. اگر شرایط لازم را داشتند برای دفعات بعد نیازی به حضور فیزیکی آنها نیست و ما با رعایت شرایط کاملا استاندارد و زنجیره سرما پیکی را درب منزل آنها می‌فرستیم تا شیر فریز شده آنها را تحویل بگیرد. البته مادرهایی هم هستند که در مرکز ما زایمان می‌کنند. کارشناسان ما با آنها صحبت می‌کنند تا اگر شیر مازاد دارند آن را به بانک شیر هدیه کنند.
آیا برای انجام آزمایش یا ارسال پیک، پولی از مادران اهدا کننده دریافت می‌شود؟
خیر. تمام این هزینه‌ها رایگان است.
آیا وجهی هم به این مادران پرداخت می‌شود؟
خیر، هیچ وجهی پرداخت نمی‌شود.
چرا؟
دادن وجه ممکن است باعث شود که مادرانی که احیانا بیماری عفونی دارند و نباید شیر دهند، به خاطر مساله اقتصادی تصمیم به اهدا شیر بگیرند و این مشکل ساز خواهد بود.
مادران نوزادان دریافت کننده شیر، آیا باید هزینه‌ای پرداخت کنند؟
به ازای هر ۱۰۰ سی سی شیر اهدایی به نوزاد بستری مبلغ کمی شارژ می‌شود که بیشتر آن توسط بیمه‌ها پرداخت می‌شود .
هزینه‌های بانک شیر از کجا تامین می‌شود؟
در راه اندازی این بانک، وزارت بهداشت تمام هزینه‌ها را تامین کرده است و بعد از آن هم تا کنون همه هزینه‌ها بر عهده وزارت و دانشگاه بوده است.
خیرین هم نقشی داشته یا دارند؟
تقریبا تمام هزینه‌ها از طریق وزارت بهداشت و دانشگاه تامین می‌شود ولی از کمک خیرین استقبال می‌کنیم.
خودتان یا کارشناسان با مادران اهدا کننده شیر صحبت کرده‌اید تا از احساس آنها پس از اهدای شیر آگاه شوید؟
بله. خود ما و نیز کارشناسان ما با آنها گفت و گو می‌کنند. این مادران تجربه خیلی خوبی را از حال خود گزارش کرده‌اند. آنها همچنین مشوق مادران دیگر برای اهدای شیر هستند. هر از گاهی هم نوزدان نارسی را که به واسطه شیر این مادران رشد کرده و بزرگ شده‌اند به آنها نشان داده می‌شود که خیلی برایشان لذت بخش است.
تقاضا برای شیرهای مرکزتان چه میزان است؟ شیر کم نمی‌آورید؟
درخواست شیر از ما بسیار زیاد است. شیر کم می‌آوریم ولی به کمک بیمارستان اکبرآبادی سعی می‌کنیم این کمبود را تامین کنیم. امری که کاملا واضح و روشن است و در تمام دنیا اجرا می‌شود این است که شیرهای اهدایی در مرحله نخست باید برای تغذیه نوزادانی استفاده شود که وزنشان زیر هزار و پانصد گرم است. اگر شیر مازاد داشتیم آن را می‌توان برای سایر نوزادان هم مصرف کرد که معمولا به اینجا نمی‌رسد. وقتی شیرهای مرکز برای تغذیه نوزادان زیر ۱۵۰۰ گرم استفاده می‌شود یا شیر کفایت می‌کند یا کم می‌آوریم.
تغذیه نوزدان با شیر مادر آثار خوب محیط زیستی هم دارد؟
صد درصد همین طور است. هر چه تغذیه با شیر مادر را افزایش دهیم مصرف شیر خشک کاهش پیدا می‌کند. هر کدام از این شیرخشک‌ها یک قوطی و پیمانه دارند که به محیط زیست آسیب می‌رساند. هر چه قدر بتوانیم مصرف شیر مادر یا شیرهای اهدایی را ترویج کنیم به حفظ محیط زیست کمک کرده‌ایم.
چه ارتباطی بین تغذیه با شیر مادر و تکامل نوزادان وجود دارد؟
تحقیقات نشان داده روند تکامل نوزدانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند بسیار بهتر از آنهایی است که با شیر خشک تغذیه می‌شوند. در مورد شیرهای اهدایی به بانک‌های شیر دنیا نیز مطالعاتی انجام شده است. چون به این شیرها حرارت داده می‌شود و پاستوریزه می‌شوند مقداری از مواد مغذی آنها کاهش می‌یابد. با این وجود نسبت به شیر خشک خیلی برتری دارند. شیرهای اهدایی یکی از بیماری‌های گوارشی نوزادان نارس که التهاب و سوراخ شدن روده است را به مقدار بسیار زیادی کاهش می‌دهد.
جایگاه جهانی ایران در توسعه بانک های شیر مادر چیست؟
جایگاه خیلی خوبی دارد. با وجود اینکه مدت زیادی نیست که ایران وارد این عرصه شده است ۱۳ تا ۱۴ بانک شیر تا کنون در کشور تاسیس شده است. قرار است یک انجمن بانک‌های شیر هم به زودی در کشور راه اندازی شود تا بتوانیم با یکدیگر در ارتباط باشیم.
روی سخن من با مادرانی است که شیر اضافه دارند و آن بیماری ها و مشکلاتی را که گفتم را ندارند، لطفا به بانک‌های شیر بیایید و جزو اهداکنندگان قرار بگیرید
نمونه های موفق بانک شیر در دنیا در کجاست؟
از همه معروف‌تر انجمن بانک‌های شیر آمریکای شمالی است.
پیامی به مادرانی که شرایط اهدای شیر را دارند دارید؟
اهدای شیر یک کار بسیار خداپسندانه و موثر است. این کار می‌تواند جان نوزادان نارس را نجات دهد و از بسیاری از مشکلاتی که این نوزادان دارند جلوگیری کند. روی سخن من با مادرانی است که شیر اضافه دارند و آن بیماری‌ها و مشکلاتی را که گفتم را ندارند، لطفا به بانک‌های شیر بیایید و جزو اهداکنندگان قرار بگیرید. ما در تهران دو بانک شیر داریم یکی در بیمارستان امام خمینی و دیگری در بیمارستان اکبرآبادی. با ما تماس بگیرید تا همکاران ما شما را برای شیر دادن راهنمایی کنند.
من امیدوارم همه مادران در هر سطح اجتماعی و تحصیلی که هستند در صورتی که شیر اضافه دارند به فکر اهدای شیر خود بیفتند تا نوزدان نارس بتوانند از شیر آنها بهره‌مند شوند و از بسیاری از خطرات و مشکلات در امان بمانند.
