افراد زیادی هستند که سالانه خون اهدا می‌کنند تا نقش مهمی در بهبود حال بیماران داشته باشند. با این که اکثر مردم میتوانند خون بدهند، اما برخی دیگر به دلایل مختلف تنها بخش‌های خاصی از خون خود را مانند پلاکت یا پلاسما اهدا کنید. بعضی دیگر اصلا نمی‌توانند هیچ بخشی از خود را به دیگران بدهند.
به همین دلیل، ممکن است بپرسید: «چه کسانی میتوانند خون اهدا کنند؟» شما باید شرایط خاصی را اهدای خون برآورده کنید.
شرایط فرد اهداکننده خون چیست؟
همانطور که گفتیم، باید شرایط یک فرد اهدا کننده را داشته باشید. این شرایط اغلب شامل سن، وزن، سلامتی، رفتار و سابقه سفر هستند. در ادامه به پرسش چه کسانی میتوانند خون اهدا کنند؟ پاسخ جامع‌تری می‌دهیم:
سن
شما بین 18 تا 65 سال سن داشته باشید، اگرچه این محدوده می‌تواند در شهرهای مختلف کشور به دلیل کمبود جمعیت متفاوت باشد. در برخی شهرها، افراد 16 ساله نیز میتوانند با رضایت والدین خود خون اهدا کنند؛ اما افراد مسن‌تر ممکن است برای اهدا نیاز به مجوز پزشکی داشته باشند.
وزن
برای اهدای خون معمولاً حداقل وزن 50 کیلوگرم توصیه می‌شود. این مقدار وزن تضمین می‌کند که شما حجم خون کافی در بدن خود دارد و با اهدای خون دچار مشکل یا عارضه‌ای نمی‌شوید. افراد زیر 50 کیلوگرم ممکن است در معرض خطر بیشتری از عوارض جانبی اهدای خون قرار گیرند.
سلامتی
در مورد اینکه چه کسانی میتوانند خون اهدا کنند؟ باید بگوییم سلامتی در این موضوع اهمیت زیادی دارد. شما نباید مبتلا به بیماری‌های عفونی باشید و داروی خاصی مصرف کنید. همچنین نباید در زمان خون دادن علائم بیماری‌هایی مانند تب یا سرفه داشته باشید. شرایطی مانند کم خونی یا فشار خون بالا باید قبل از اهدا کنترل یا برطرف شود.
رفتار
شما باید از یک سبک زندگی مناسب و سالم پیروی کنید که در آن خطر بیماری‌های منتقله از خون به هیچ وجه وجود ندارد. این موضوع شامل پرهیز از رفتارهای پرخطر مانند مصرف مواد مخدر داخل وریدی، رابطه جنسی محافظت نشده با چندین شریک و خالکوبی (حداقل 6 ماه قبل) باشد.
سابقه سفر
سابقه سفر اخیر شما برای ارزیابی خطر مواجهه با بیماری‌هایی مانند مالاریا، زیکا یا کووید-19 مهم است. سفر به مناطق خاص ممکن است به طور موقت شما را از اهدای خون محروم کند. اگر اخیراً به کشوری سفر کرده‌اید که خطر مالاریا زیاد است، شاید لازم باشد سه ماه صبر کنید تا اهدا کنید.
شرایط اهدای خون بانوان
معمولاً به زنان باردار، شیرده یا بانوانی که در دوره عادت ماهانه خود هستند، توصیه می‌شود اهدای خون را به تعویق بیندازند. علاوه بر این، زنان در صورتی که سطح آهن پایینی داشته باشند یا در دوران بارداری قبلی دچار عوارضی شده باشند، ممکن است اهدای خون آنها به تعویق بیفتد.
در مورد اینکه چه کسانی میتوانند خون اهدا کنند؟ باید بگوییم که اگر شرایط زیر را داشتید، این امکان را دارید تا خون بدهید:
- نزدیک هشت هفته قبل خون کامل خود را اهدا کردید.
- اگر آسم شما به خوبی تحت درمان است و دچار تنگی نفس نمی‌شوید.
- اگر دیابت شما با دارو رژیم غذایی تحت درمان است.
- نزدیک به سه ماه است مشکل در بیماری قلبی خود نداشت. مقدار 12.5 گرم در دسی لیتر برای بانوان و 13.0 گرم در دسی لیتر برای مردان مورد نیاز است.
چه کسانی هرگز نمی‌توانند خون اهدا کنند؟
برخی افراد هستند که هرگز نمی‌توانند برای اهدای خون اقدام کنند و معافیت دائم دارند. اگر شما شرایط زیر دارید، نمی‌توانید خون خود را اهدا کنید:
- اگر در سه ماه گذشته آزمایش HIV مثبت بوده یا تحت درمان قرار گرفته‌اید.
- اگر آسم شدید دارید و امکان درمان یا بهبودی برای شما وجود ندارد.
- اگر اختلالات خونریزی مادرزادی دارید.
- اگر مبتلا به سلول‌های خونی مانند لوسمی، لنفوم یا میلوما هستید.
- اگر بیماری قلبی دارید و امکان درمان یا بهبودی برای شما وجود ندارد.
- اگر بیماری هموکروماتوز یا اضافه بار آهن دارد.
- اگر مبتلا به هپاتیت B یا C هستید
- اگر سابقه سکته مغزی دارید.
- اگر دیابت دارید و به تزریق انسولین وابسته هستید.
- اگر اعتیاد دارید و مواد مخدر تزریق می‌کنید.
چه کسانی موقتاً نمی‌توانند خون اهدا کنند؟
برخی افراد میتوانند بعد از درمان بعضی بیماری‌ها و مشکلات دیگر برای اهدای خود اقدام کنند. اگر شرایط زیر را دارید، معافیت موقت هستید:
- اگر تب بالا، عفونت حاد یا احساس ناخوشی، سرماخوردگی، آنفولانزا دارید.
- اگر باردار هستید یا به نوزاد خود شیر می‌دهید.
- اگر در سه ماه گذشته سقط جنین داشتید.
- اگر فشار خون بالا (عدد سیستولیک بالای 180 یا عدد دیاستولیک بالای 100) دارید.
- اگر فشار خون پایین (عدد سیستولیک زیر 90 یا عدد دیاستولیک زیر 50) دارید.
- اگر سابقه پیوند بافت یا پیوند ماده سخت شامه (پوشش مغز) دارید
- اگر مبتلا به بیماری سل فعال هستید.
- اگر تشخیص یا درمان سیفلیس یا سوزاک در سه ماه گذشته را تجربه کردید.
- اگر در سه ماه گذشته سابقه مصرف داروی تزریقی داشتید.
- اگر در 72 ساعت قبل از خدمات دندانپزشکی استفاده کرده‌اید.
- اگر در سه ماه گذشته خالکوبی یا سوراخ کردن بدن انجام داده‌اید.
- اگر در سه ماه گذشته به کشوری خطرناک سفر کرده‌اید.
آیا بعد از تزریق واکسن می‌توان خون اهدا کرد؟
ممکن است بپرسید: «بعد از تزریق واکسن چه کسانی میتوانند خون اهدا کنند؟» به طور کلی امکان اهدای خون پس از واکسیناسیون وجود دارد، اما واجد شرایط بودن بستگی به نوع واکسن دریافتی دارد. برای اکثر واکسن‌ها از جمله واکسن‌های آنفولانزا، کووید-۱۹، کزاز و هپاتیت A و B، اهداکنندگان معمولاً مجاز به اهدای خون پس از یک دوره انتظار کوتاه معمولاً 48 ساعت هستند تا زمانی که احساس خوبی داشته باشند.
برای واکسن‌هایی مانند واکسن‌های سرخک، اوریون، سرخجه (MMR) یا تب زرد، دوره تعویق ممکن است طولانی‌تر و معمولاً حدود چهار هفته باشد. مهم است که در مورد هر گونه واکسیناسیون اخیر با مرکز اهدای خون صحبت کنید تا اطلاعات لازم را به دست آورید.
بعد از مصرف چه داروهایی نباید خون اهدا کنیم؟
اکثر داروهای بدون نسخه (OTC) مشکلی برای اهدای خود ایجاد نمی‌کنند؛ اما در صورت مصرف داروهای زیر نمی‌توانید خون اهدا کنید:
- رقیق کننده‌های خون (کومادین، هپارین، لاونوکس، وارفارین)
- داروهای آکنه و پسوریازیس
- داروهای پروستات و ریزش مو
- آنتی بیوتیک‌ها (اهداکنندگانی که آنتی بیوتیک مصرف می‌کنند، 24 ساعت پس از آخرین دوز خود واجد شرایط اهدا هستند)
- داروهای ضد پلاکت
- آوودارت
- انسولین گاوی
- گلوبولین ایمنی هپاتیت B
- هورمون‌های رشد مشتق شده از انسان
- پروپشیا
- پروسکار
- سوریاتان
- تگیسون
- داروهای پیشگیری خوراکی برای HIV در سه ماه گذشته
- داروی پیشگیری از HIV با تزریق در دو سال گذشته
اگر می‌پرسید: «زمانی که دارویی مصرف می‌شود، چه کسانی میتوانند خون اهدا کنند؟» باید بگوییم در صورت مصرف داروهای زیر می‌توانید خون اهدا کنید:
- آسپرین
- داروهای ضد بارداری خوراکی
- داروهای فشار خون
- اگر واکسن فایزر، مدرنا، واکسن جانسون و جانسون یا واکسن آسترازنکا را دریافت کرده‌اید، می‌توانید خون اهدا کنید.
هر چند وقت یک بار خون اهدا کنیم؟
دفعات اهدای خون به نوع اهدا و سلامت شما بستگی دارد. برای اهدای خون کامل، به دلیل تفاوت در سطح هموگلوبین، فاصله زمانی معمول هر 8 هفته (56 روز) برای مردان و هر 12 هفته (84 روز) برای زنان است. اهدای پلاکت که شامل فرآیند متفاوتی است، می‌تواند به دفعات بیشتر اغلب هر 7 تا 14 روز، حداکثر 24 بار در سال انجام شود. اهدای پلاسما به طور کلی می‌تواند هر 28 روز انجام شود.
فواید و عوارض اهدای خون
حالا که متوجه شدید چه کسانی میتوانند خون اهدا کنند، بیایید مزایا و معایب اهدای خون را بررسی کنیم:
| مزایا | معایب |
| نجات جان افراد | احساس خستگی یا ضعف |
| کاهش خطر بیماری قلبی | افت فشار خون و سرگیجه |
| چکاپ رایگان سلامت | کبودی در محل تزریق |
| تقویت بهزیستی عاطفی | داشتن حالت تهوع یا غش |
| تشویق شیوه زندگی سالم | انقباضات عضلانی |
نکته: تمام معایب در حداقل افراد رخ می‌دهند و بعد از چند دقیقه یا چند ساعت برطرف می‌شود.
قبل و بعد از اهدای خون چه کنیم؟
نکات مهم قبل از اهدای خود عبارتند از:
- شب راحت بخوابید.
- حد امکان از وعده‌های غذایی سالم، سبک و مغذی استفاده کنید.
- صبح روز اهدای خون خود آب بیشتری بنوشید (حداقل 8 لیوان).
- داروهای خود را طبق معمول مصرف کنید.
- مطمئن شوید که کارت شناسایی همراه دارید.
مراحل اهدای خون به شرح زیر است:
- محل مشخصی روی بازوی شما با یک پد الکلی تمیز می‌شود.
- یک سوزن استریل در رگ بازوی شما قرار می‌گیرد.
- در حالی که خون شما در یک کیسه جمع می‌شود، باید بخوابید تا فرآیند تمام شود.
- شما می‌توانید انتظار داشته باشید که اهدای خون حدود یک ساعت طول می‌کشد.
- هنگامی که اهدا کامل شد، سوزن از بازوی شما برداشته می‌شود.
- شما حدود 10 تا 15 دقیقه استراحت خواهید کرد. این کار به بدن شما اجازه می‌دهد تا با حجم خون کمتر سازگار شود.
خون شما به آزمایشگاه برده می‌شود و مورد آزمایش قرار می‌گیرد. اولین مورد تعیین گروه خونی است. گروه‌های خونی مختلف شامل A، B، AB و O هستند. همه گروه‌های خونی واجد شرایط اهدای خون خواهند بود. همچنین خون شما برای هر گونه عفونت‌های احتمالی زیر تست می‌شود:
- هپاتیت B
- هپاتیت C
- HIV
- HTLV (ویروس T-لنفوتروپیک انسانی نوع یک و 2)
- سیفلیس
- ویروس نیل غربی
- ویروس زیکا
- بیماری شاگاس
اگر خون شما نسبت به هر یک از این بیماری‌ها مثبت باشد، مرکز اهدای خون با شما تماس خواهد گرفت. خون شما برای اهدا استفاده نخواهد شد.
کلام آخر
اگر به اهدای خون فکر می‌کنید، قدم بعدی این است که بدانید چه کسانی میتوانند خون اهدا کنند؟ هر واحد خون می‌تواند یک زندگی را نجات دهد. اهدای خون یک فرآیند سریع و ایمن است. برای تایید به عنوان اهدا کننده باید جزئیاتی در مورد سن، وزن، سلامت، رفتار و سابقه سفر خود ارائه دهید و برای برخی از آزمایشات اضافی نیز آماده باشید.
تمام خون‌های اهدایی از نظر گروه خونی و عفونت‌های منتقله غربالگری می‌شوند. سپس خون‌های سالم به مرحله آوری می‌روند تا برای استفاده آماده شوند. شما با اهدای خون به افراد زیادی کمک می‌کنید که به زندگی خود ادامه دهند.
منبع: ایسنا
