در بازار سرمایه ایران، ۴ بورس بزرگ با عناوین بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالای ایران و بورس انرژی تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت می‌کنند. بازار پایه فرابورس یکی از بازارهای زیرمجموعه فرابورس ایران است که در این مطلب هر آنچه که یک سرمایه‌گذار در خصوص این بازار نیاز دارد که بداند توضیح داده می‌شود.
برای تعریف بورس نیاز است که ابتدا به ماهیت بازار پرداخته شود. بازار مکانی است که در آن خرید و فروش انجام می‌شود. حال این بازار می‌تواند مکانی فیزیکی باشد یا اینکه در بستری مانند اینترنت شکل بگیرد. آنچه خریداران و فروشندگان معامله می‌کنند، دارایی‌هایشان است که می‌تواند «پول نقد» یا «اوراق بهادار» باشد. بورس نیز محلی است که در آن اوراق بهادار مختلفی در بستر اینترنت معامله می‌شوند و افراد با فعالیت و سرمایه‌گذاری منطقی در آن می‌توانند سرمایه و سود خود را افزایش دهند.
فرابورس چیست؟
اما در کنار واژه بورس، واژه دیگری به نام فرابورس وجود دارد. شرکت‌ها به‌منظور تامین سرمایه به بورس وارد و در آن پذیرش می‌شوند و از طریق عرضه سهام در بورس سرمایه خود را تامین می‌کنند. البته در بورس قوانین و ساختارهایی وجود دارد که هر شرکتی قادر به ورود به آن نیست. فرابورس نیز مانند بورس اوراق بهادار، محلی برای داد و ستد اوراق بهادار یا سهام است اما نسبت به بورس شرایط و قوانین ساده‌تری برای پذیرش شرکت‌ها و داد و ستد سهام دارد.
پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ایران
شرایط پذیرش شرکت‌ها در بورس اوراق بهادار تهران با فرابورس ایران متفاوت است. مواردی مانند حداقل سرمایه ثبت شده شرکت، حداقل سهام شناور، حداقل تعداد سهامداران، حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه، زیان انباشته، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها و سودآوری، از جمله معیارهایی هستند که تعیین می‌کنند شرکت‌ها در کدام بازار پذیرش شوند. به عبارت دیگر، شرکت‌های پذیرش شده در بورس اوراق بهادار تهران، ساختار مالی مستحکم‌تری نسبت شرکت‌های پذیرش شده در فرابورس ایران دارند.
در حالت کلی، شرکت‌هایی که موفق به پذیرش در بورس اوراق بهادار تهران نمی‌شوند، در صورت دارا بودن شرایط، در فرابورس ایران پذیرش خواهند شد.
ساختار فرابورس ایران
فرابورس ایران، بازارهای مختلفی دارد که شرایط پذیرش شرکت‌ها در این بازارها با یکدیگر متفاوت است. بازارهای فرابورس ایران عبارتند از:
- بازار اول
- بازار دوم
- بازار ابزارهای نوین مالی
- بازار پایه
- بازار شرکت‌های کوچک و متوسط (SME)
بازار پایه فرابورس چیست؟
بازار پایه، از جمله بازارهای فرابورس ایران است که از سه تابلوی زرد، نارنجی و قرمز تشکیل شده است. پس از ثبت شرکت‌ها نزد سازمان بورس و اوراق بهادار، مدارک شرکت‌ها در کمیته عرضه فرابورس مورد بررسی قرار می‌گیرد و سپس در فهرست بازار پایه فرابورس درج می‌شوند. شرکت‌های این بازار به سه دسته زیر تقسیم می‌شوند:
۱. شرکت‌هایی که درخواست پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی باید در بازار پایه درج شوند.
۲. شرکت‌هایی که در بازار بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش ندارند.
۳. شرکت‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس، لغو پذیرش می‌شوند.
ساختار بازار پایه فرابورس
همانطور که پیش‌تر گفته شد، بازار پایه فرابورس خود به سه قسمت تابلو پایه زرد، تابلو پایه نارنجی و تابلو پایه قرمز تقسیم می‌شود. در کنار نام هر نماد معاملاتی در تابلوهای رنگی بازار پایه، عناوینی همچون «لغو پذیرش شده»، «قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور»، «انحلال»، «ورشکستگی»، «عدم اظهار نظر» و «اظهار نظر مردود» درج می‌شود.
ریسک بیشتر بازار پایه فرابورس نسبت به سایر بازارها
معامله سهام و حق تقدم سهام شرکت‌های حاضر در بازار پایه فرابورس ایران همواره با ریسک خاص مربوط به خود همراه است. به همین دلیل تمامی فعالین بازار سرمایه که قصد معامله در بازار پایه فرابورس ایران را دارند، باید ضمن مطالعه دقیق «بیانیه پذیرش ریسک معاملات در بازار پایه» که در سامانه‌های آنلاین معاملاتی کارگزاری‌ها نمایش داده می‌شود، آن را بپذیرند تا امکان معامله در این بازار را داشته باشند.
به این نکته توجه داشته باشید که معامله در هر بازاری با ریسک همراه است اما با مدیریت ریسک در بورس می‌توان ریسک معاملات را به درستی کنترل کرد.
تفاوت معاملات تابلوهای مختلف بازار پایه فرابورس
عمده‌ترین تفاوت معاملات نمادهای تابلوهای مختلف بازار پایه فرابورس ایران، دامنه نوسان آن‌ها است. در حال حاضر، دامنه نوسان نمادهای تابلوی پایه زرد، ۳ درصد، تابلو پایه نارنجی، ۲ درصد و تابلو پایه قرمز، ۱ درصد است.
لازم به ذکر است که در صورت وجود صف خرید و فروش به مدت سه روز متوالی، دامنه نوسان برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز به ترتیب به پنج، چهار و دو درصد افزایش خواهد یافت.
شما می‌توانید برای کسب اطلاعات بیشتر درباره بورس و روش‌های تحلیل آن، به سامانه آموزشی کارگزاری مفید به نشانی learning.emofid.com مراجعه کنید. در این وبسایت بیش از ۱۰۰۰ مطلب در سه سطح «مبتدی»، «نیمه حرفه‌ای» و «حرفه‌ای» به همراه دوره‌های مختلف آموزشی ارائه شده است. به علاوه روزانه چندین کلاس با هدف آموزش بورس از صفر به صورت رایگان و غیر حضوری برگزار می‌شود.
