چند وقتی است اخبار و مطالبی در خصوص دود اسپند و معایب آن و هشدارهایی که در خصوص سرطان‌زایی این گیاه وجود دارد در فضای مجازی و همچنین سایتهای خبری دست به دست می‌شود، که بعضاً به ارائه مستندات آزمایشگاهی در این باره می‌پردازند.
در گزارشها و مطالبی که به این موضوع پرداخته شده اند ادعا می شود که مقداری اسپند را در آزمایشگاه مورد بررسی قرار داده‌اند تا عناصر تشکیل‌دهنده دود آن را پیدا کنند. از جمله نتایج این بررسی وجود ماده‌های هارمین و بنزن در دود اسپند است؛ هارمین ماده شیمیایی شناخته شده است که باعث خواب آلودگی می‌شود و مقدار زیاد آن توهم‌زا بوده و در برخی کشورها غیرقانونی است. بنزن هم یک ماده سرطان‌زای شناخته شده است و تحقیقات نشان داده که اگر بنزن با تنفس وارد بدن شود به دی.ان.ای آسیب می‌زند و باعث سرطان می‌شود.
ازآنجا که اسپند دود کردن در ایران و برخی کشورهای دیگر تاریخ کهنی دارد و آن را در دفع چشم زخم و بلا، درمان برخی بیماری‌ها، ضد عفونی کردن محیط و… مفید می‌دانند، انتشار نتایج این بررسی، نگرانی‌ها و واکنش‌های مختلفی را برانگیخته است. در همین رابطه با دکتر حسین میرلوحی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و فوق تخصص ریه کودکان به گفت‌وگو پرداخته‌ایم.
وی با تاکید بر اینکه هر ماده‌ای در آزمایشگاه ممکن است یک نتایج و در بدن ما یک نتایج دیگری بدهد، اظهار کرد: در آن گزارش خبری تحقیق آزمایشگاهی انجام شد و نتیجه‌گیری کردند که دود اسپند می‌تواند سرطان‌زا باشد، اما این آزمایش خیلی استنادات متقنی ندارد که بگوییم لزوما درست است یا حتی آن را رد کنیم.
اسپند دود کردن را توصیه نمی‌کنیم
میرلوحی ادامه داد: ولی در هر صورت ما کلا اسپند دود کردن را توصیه نمی‌کنیم چون بسیاری از بیماری‌های ریوی و همچنین تنگی نفس در بیمار مبتلا به آسم را هم ممکن است، تشدید کند.
این فوق تخصص ریه کودکان درپاسخ به پرسشی درمورد خاصیت ضدعفونی‌کنندگی و ویروس‌کشی اسپند عنوان کرد: خاصیت میکروب‌کشی و ویروس‌کشی اسپند را قبول نداریم و این موضوع اثبات نشده است. اسپند عوارضی دارد البته نه لزوما سرطان‌زایی، چون هنوز در بالین و در افراد سالم بررسی نشده که ببینیم آیا واقعا سرطان ایجاد می‌کند یا خیر، بلکه براساس اطلاعات آزمایشگاهی این نتیجه گیری را کردند که اگر چه نتیجه‌گیری غلطی نیست اما نتیجه گیری کاملی هم نیست.
میرلوحی افزود: از آن طرف دود اسپند در افرادی که آسم یا هر بیماری تنفسی دارند عوارضی ایجاد می‌کند. استنشاق دود اسپند یا هر دودی می‌تواند باعث تشدید و شعله‌ور شدن بیماری شود و جزو توصیه‌های معممول ماست که اسپند برای بیمارهای آسمی دود نکنید. در بیمار آسمی دود اسپند می‌تواند باعث تنگی نایچه‌ها و نای شود که در پزشکی به آن اسپاسم می‌گوییم که خطرناک بوده و حتی می‌تواند تهدیدکننده حیات هم باشد.
اسپند دود کردن در بهبود کرونا، سرماخوردگی، آنفلوآنزا و… هیچ تاثیری ندارد
وی تصریح کرد: اسپند دود کردن در بهبود کرونا، سرماخوردگی، آنفلوآنزا و… هم هیچ تاثیری ندارد و مطالعه متقنی در این زمینه نداریم.
این فوق تخصص ریه کودکان در پاسخ به این پرسش که آیا در کشور ما تحقیقات برای اسپند انجام شده است؟ بیان کرد: من تاکنون تحقیقی در این زمینه ندیده‌ام. ممکن است طب سنتی تحقیقی انجام داده باشد اما من چیزی که در مجله معتبر چاپ شده باشد ندیده‌ام.
میرلوحی در مورد ضرورت تحقیق در این زمینه افزود: هر ماده‌ای به صرف اینکه قدمای ما یا طب سنتی در مورد منفعت آن صحبت کرده‌اند لزوما به نفع نیست، از طرفی نمی‌شود هم آن را صد درصد رد کرد. در نتیجه باید تحقیق علمی انجام و نتایج منتشر شود. وقتی چنین چیزی مثل اسپند دود کردن به صورت گسترده در کشور ما وجود دارد باید سود و ضرر آن را مشخص کنیم.
هر چیزی که در طبیعت وجود دارد، مفید نیست
وی ادامه داد: عده‌ای معتقدند هر چیزی که در طبیعت وجود دارد، مفید است، در حالی که اینگونه نیست. قارچ‌های زیادی در طبیعت وجود دارد که اگر آنها را بخوریم می‌میریم یا سرطان کبد ایجاد می‌کند. هر چیز طبیعی لزوما سالم نیست. راه آن تحقیقات و مطالعات زیاد است. ممکن است فلان پزشک طب سنتی بگوید که من درباره فلان موضوع تحقیقی انجام دادم، اما باید دید آیا آن تحقیق در شرایط درستی انجام و معیارهای علمی رعایت شده یا خیر. اگر تمام شرایط رعایت شده بود با تحقیقات و مطالعات بیشتر آن نتیجه تایید خواهد شد. در پزشکی هیچ وقت براساس یک مقاله و یک مطالعه نمی‌توان چیزی را رد یا تایید کرد.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران همچنین درمورد دود کردن عنبرنسا اظهار کرد: ما اثر مثبتی از اسپند و عنبرنسا ندیدیم اما اثر منفی زیاد دیده‌ایم. خیلی از افراد ممکن است آسم داشته باشند، اما از آن بی اطلاع باشند و آسم خفیفی داشته باشند. بسیاری از مواقع کودک آسم خفیفی دارد که با همین دودها یعنی اسپند و عنبرنسا بیماری آنها شعله‌ور می‌شود؛ یعنی کودک در آستانه خفگی به دست ما می‌رسد.
منبع: ایسنا
