قرآن کریم راه نجات مؤمنان از اندوه و گرفتاری را با الهام از داستان حضرت یونس (ع) ارائه می‌دهد. این راه نجات مؤمنان، که در دل سختی‌ها و با توسل به ذکر یونسیه نمایان می‌شود، نشان می‌دهد چگونه می‌توان از اندوه و گرفتاری رهایی یافت. ماجرای حضرت یونس و اقرار ایشان به اینکه “من از ستمکاران بودم”، درسی عمیق برای همه باورمندان است. این آموزه قرآنی تأکید می‌کند که پذیرش مسئولیت اعمال، اولین گام به‌سوی رهایی و آرامش است.
کتاب هدایت و نور، راه نجات مؤمنان از اندوه و گرفتاری را به‌روشنی تبیین می‌کند. یکی از برجسته‌ترین نمونه‌ها در این زمینه، داستان حضرت یونس (ع) است که در آیات ۸۷ و ۸۸ سوره انبیاء به آن اشاره شده است. خداوند می‌فرماید: «وَذَا النُّونِ إِذْ ذَهَبَ مُغَاضِبًا فَظَنَّ أَنْ لَنْ نَقْدِرَ عَلَیْهِ فَنَادَیٰ فِی الظُّلُمَاتِ أَنْ لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ. فَاسْتَجَبْنَا لَهُ وَنَجَّیْنَاهُ مِنَ الْغَمِّ وَکَذَٰلِکَ نُنْجِی الْمُؤْمِنِینَ.»
این آیات، ماجرای حضرت یونس (ع) را بازگو می‌کند که با خشم قوم خود را ترک کرد و گمان برد که خداوند بر او سخت نخواهد گرفت. اما هنگامی که در تاریکی‌های شکم ماهی گرفتار شد، با اقرار به خطای خویش و با ذکر معروف “لَا إِلَٰهَ إِلَّا أَنْتَ سُبْحَانَکَ إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ” (ذکر یونسیه)، به درگاه الهی پناه برد. خداوند نیز دعای او را اجابت فرمود و او را از آن اندوه و گرفتاری عظیم نجات بخشید و سپس تأکید می‌کند: “و این گونه مؤمنان را نجات می‌دهیم.” این وعده الهی، امیدی برای همه باورمندان در مواجهه با سختی‌هاست.
برخی افراد در هنگام بروز مشکلات و مصائب زندگی، خداوند را مقصر می‌پندارند و این نگرش نادرست ممکن است آن‌ها را از پروردگار و انجام وظایف دینی دور سازد. قرآن کریم تصریح می‌کند که هر مصیبتی با اذن الهی رخ می‌دهد: «مَا أَصَابَ مِنْ مُصِیبَةٍ إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ» (تغابن، ۱۱). اما این اذن الهی به معنای آن نیست که خداوند مستقیماً مسبب رنج ماست، بلکه حکمت و آزمایشی در پس آن نهفته است.
در حقیقت، قرآن کریم مسئولیت اصلی بروز مشکلات را متوجه اعمال خود انسان می‌داند: «وَمَا أَصَابَکُمْ مِنْ مُصِیبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَیْدِیکُمْ وَیَعْفُو عَنْ کَثِیرٍ» (شوری، ۳۰). این آیه بیانگر آن است که بسیاری از سختی‌ها نتیجه عملکرد و انتخاب‌های ماست، هرچند خداوند بسیاری از لغزش‌ها را نیز می‌بخشد. اعتراف حضرت یونس (ع) با عبارت «إِنِّی کُنْتُ مِنَ الظَّالِمِینَ»، گواهی بر این حقیقت است که اقرار به کوتاهی‌ها و ستم بر خویش، کلید رهایی از تاریکی‌هاست.
بنابراین، راه نجات مؤمنان از اندوه و گرفتاری، در گرو پذیرش مسئولیت، توبه و بازگشت به سوی خداوند است. این همان اصلی است که قرآن کریم در آیه دیگری نیز بر آن تأکید می‌ورزد: «مَا أَصَابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَمَا أَصَابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِکَ» (نساء، ۷۹). یعنی نیکی‌ها از لطف خداوند و بدی‌ها و مشکلات، نتیجه عملکرد خود ماست. درک این حقیقت و تلاش برای اصلاح خود، مسیر رهایی از غم‌ها و دستیابی به آرامش حقیقی را هموار می‌سازد.
پی‌نوشت‌ها:
۱. سوره انبیاء، آیات ۸۷ و ۸۸.
۲. سوره تغابن، آیه ۱۱.
۳. سوره شوری، آیه ۳۰.
۴. سوره نساء، آیه ۷۹.
