با آغاز جنگ ایران و اسرائیل، حالا نگاه‌ها به سمت متحدان ایران دوخته شده است.
با حمله یکجانبه اسرائیل به ایران و به شهادت رساندن فرماندهان و دانشمندان نظامی کشور در میانه مذاکرات هسته‌ای، حالا نگاه‌ها به متحدان سیاسی ایران، یعنی چین و روسیه دوخته شده است تا ببیند این کشورها دست به چه اقدامی خواهند زد.
بامداد جمعه، ۲۳ خرداد بود که اسرائیل شبانه شماری از سران و فرماندهان ارشد نظامی و دانشمندان هسته‌ای را هدف قرار داد و اقدام به بمباران مناطق مسکونی در تهران کرد؛ اقدامی که به منزله اعلان جنگ به ایران، آن هم در میانه مذاکرات هسته‌ای به شمار می‌رفت.
اما پیش از آنکه به رویکرد چین و روسیه در قبال جنگ اسرائیل و ایران بپردازیم، به‌شکلی مختصر در خصوص مذاکراتی که قرار بود، امروز، یکشنبه در عمان برگزار شود، خواهیم پرداخت.
پس از پایان دور پنجم مذاکرات و بالاگرفتن تنش‌ها و اختلاف‌ها بر سر مسأله غنی‌سازی در ابتدا برگزاری دور ششم مذاکرات در هاله‌ای از ابهام فرو رفت. اما در نهایت پس از کش و قوس‌های فراوان در نهایت مقام‌های ایرانی و آمریکایی سرانجام توافق کردند تا دور ششم مذاکرات را برگزاری کنند. در ابتدا هفته گذشته ترامپ از دیدار با مقام‌های ایرانی در روز پنجشنبه خبر داد؛ اما اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت خارجه کشورمان اعلام کرد دور بعدی مذاکرات غیرمستقیم ایران-آمریکا برای روز یکشنبه در مسقط در حال برنامه‌ریزی است.
پس از آن، بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان تأیید کرد دور ششم مذاکرات روز یکشنبه در مسقط، پایتخت عمان قرار است برگزار شود. بدر بوسعیدی، وزیر خارجه عمان روز پنجشنبه در پستی در حساب کاربری خود در شبکه ایکس نوشت: «خوشحالم که می‌توانم تایید کنم که دور ششم مذاکرات ایران و آمریکا روز یکشنبه در مسقط برگزار خواهد شد.»
اما تنها پس از گذشت ساعاتی از تأیید خبر دیدار مقامات ایرانی و آمریکایی در مسقط برای برگزاری دور ششم مذاکرات، اسرائیل در ساعات بامداد روز جمعه حمله خود علیه ایران را آغاز کرد؛ حمله‌ای که اگرچه بطور رسمی آمریکا اعلام کرد در آن دست ندارد؛ اما با هماهنگی و چراغ سبز ایالات متحده انجام شد.
پس از این رویکرد دوگانه از سوی ایالات متحده بود که مقامات وزارت خارجه ایران از بی‌معنا بودن مذاکرات آن هم در میانه تهاجم همه‌جانبه نظامی به ایران سخن گفتند. عراقچی در گفتگوی تلفنی با کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، با استناد به پیام‌ها و اظهارات دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، حملات اسرائیل را نتیجه حمایت‌های مستقیم واشینگتن دانست و تاکید کرد که ادامه مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در وضعیتی که وحشی‌گری رژیم صهیونیستی ادامه دارد، غیرقابل توجیه است.
هرچند پیش‌بینی آینده امری دشوار است، اما شاید بتوان از برخی نشانه‌ها حدس زد که رویکرد روسیه و چین به عنوان متحدان قدیمی ایران در قبال حمله نظامی اسرائیل چه خواهد بود.
روسیه به عنوان همسایه و یکی از متحدان قدیمی ایران اکنون خود درگیر جنگی بزرگ، اما فرسایشی با اوکراین است. چند ماه پیش بود که جهان شاهد سومین سالگرد حمله روسیه به اوکراین بود؛ جنگی که با گذشت بیش از سه سال همچنان ادامه دارد و هر روز نیز ابعاد تازه‌تری از آن را در اخبار می‌شنویم.
یکی از نمونه‌های آن، عملیات دو هفته پیش سرویس امنیتی اوکراین علیه روسیه بود که به زمین‌گیر ساختن بیش از ۴۰ هواپیمای نظامی روسیه منجر شد. این عملیات که در تاریخ اول ژوئن ۲۰۲۵ (برابر با ۱۱ خرداد ۱۴۰۴) به وقوع پیوست، عملیات «تار عنکبوت» نام گرفت که طی آن، بیش از ۴۰ هواپیمای روسیه دچار آسیب شدند.
حال با این اوصاف تحلیل گران بر این عقیده اند که بعید است روسیه بخواهد در حالی که در جبهه اوکراین به شدت درگیر است، وارد درگیری نظامی جدیدی با یک کشور دیگر شود. مُضاف بر اینکه روسیه علاوه بر آنکه از متحدان ایران به شمار می‌رود، روابط نزدیکی نیز با اسرائیل دارد و همین امر نیز سبب میشود کرملین نخواهد در میانه جنگ ایران و اسرائیل، دست به اقدامی بزند و یا به ایران کمک‌های نظامی انجام دهد.
در این شرایط یکی از کمک هایی که احتمال دارد روسیه به سمت آن برود تکیه بر قدرت میانجی‌گری است. خبرگزاری آسوشیتد پرس امروز، یکشنبه در گزارشی با اشاره به همین مسأله نوشت: «روابط محکم روسیه با ایران و اسرائیل می‌تواند کمک کند این کشور به عنوان قدرتی تأثیرگذار ظاهر شود.»
آسوشیتدپرس در این گزارش خود آورده است: روسیه دهه‌هاست که اقدامی متعادل کننده و ظریف را در خاورمیانه حفظ کرده و تلاش دارد با آنکه روابط اقتصادی و نظامی قوی با ایران را توسعه داده، اما روابط گرم خود را با اسرائیل نیز به پیش ببرد.
در همین ارتباط نیز ولادیمیر پوتین با بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل و مسعود پزشکیان، رئیس جمهور کشورمان صحبت کرد و پیشنهاد کمک به کاهش تنش میان طرفین را داد.
روابط اقتصادی گسترده چین با غرب
چین اگرچه دارای قدرت نظامی بالایی است، اما برخی بر این باورند که جدای از اقدامات دیپلماتیک و محکوم کردن‌های حمله اسرائیل، وارد کمک نظامی مستقیم به ایران نشود؛ چرا که چین با آنکه روابط اقتصادی گسترده‌ای با ایران دارد؛ اما در آن سوی ماجرا رابطه اقتصادی گسترده‌ای نیز با کشورهای غربی به‌خصوص با آمریکا دارد و آمریکا به عنوان یکی از متحدان کلیدی اسرائیل قلمداد میشود و هرگونه اقدام نظامی و یا کمک نظامی به ایران علیه اسرائیل، می‌تواند رابطه واشینگتن و پکن را بسیار تحت تأثیر قرار دهد.
طبق آنچه در سایت «دفتر نمایندگی تجاری ایالات متحده» آمریکا در خصوص خلاصه تجارت این کشور با چین آمده، مجموع تجارت کالایی آمریکا با چین در سال ۲۰۲۴ به میزان ۵۸۲.۴ میلیارد دلار برآورد شده است؛ به‌طوری که بر اساس این گزارش، حجم کالاهایی که آمریکا از از چین در سال ۲۰۲۴ وارد کرده، در مجموع ۴۳۸.۹ میلیارد دلار بوده است.
این در حالی است که طبق آنچه در سایت اتاق بازرگانی ایران آمده، حجم تجارت غیرنفتی ایران و چین در ده ماه نخست سال ۱۴۰۳، تنها به ۲۶.۷ میلیارد دلار می‌رسد؛ رقمی که بسیار بسیار پایین‌تر از میزان تجارت چینی‌ها با آمریکایی هاست. مُضاف بر اینکه چین خود روابط تجاری خوبی با اسرائیل دارد، به‌طوری که بر اساس پایگاه مجله «چاینا بریفینگ» (China Briefing)، در طول دو دهه گذشته، تجارت خدمات و کالاها میان چین و اسرائیل به‌شکلی قابل ملاحظه افزایش پیدا کرده؛ به‌طوری که مجموع حجم تجارت میان دو طرف به ۲۴.۴۵ میلیارد دلار رسیده و این رقم ۱۱.۶ درصد افزایش را در سال ۲۰۲۲ در مقایسه با سال‌های گذشته آن نشان می‌دهد.
واکنش وزارت خارجه چین به حمله اسرائیل
بر اساس برخی پیش‌بینی‌ها روسیه و چین بعید است جدای از محکوم کردن لفظی حمله اسرائیل، دست به اقدامی دیگر، مانند مداخله نظامی مستقیم و یا ارائه کمک های نظامی آن هم در میانه رویارویی ایران و اسرائیل بپردازند. در همین ارتباط پایگاه نشریه گلوبال تایمز چین روز گذشته گزارش داد «وانگ یی» وزیر خارجه چین تماسی تلفنی با همتای ایرانی خود عباس عراقچی برقرار کرد و اعلام کرد چین آشکارا اسرائیل را به خاطر نقض حاکمیت، امنیت و یکپارچگی ایران محکوم می‌کند.
با این احتساب نبایستی مقامات ایران به غیر از تحرکات دیپلماتیک، انتظار بیشتری از چین و روسیه برای وارد شدن به معرکه و جنگ میان ایران و اسرائیل داشته باشند؛ چرا که روابط این کشورها با غرب و نیز اسرائیل دارای پیچیدگی‌های فراوانی است که آن‌ها را از وارد شدن به جنگ و یا ارائه کمک‌های نظامی به ایران در این شرایط برحذر می‌دارد.
