شواهد نشان می‌دهد که برای ساخت این ۲۰درصد هم چالش‌های فراوانی گریبانگیر سازندگان بوده است؛ از مشکلات تسهیلات بانک و سودهای کلان تا رکود تورمی، افزایش نرخ ارز و گران شدن مصالح ساختمانی و افزایش دستمزد کارگران که تمامی این عوامل پیشبرد و اجرای این طرح را با چالش‌های فراوانی مواجه کرده است.
افزایش بهره‌وری با حضور اتحادیه‌های ساختمانی در طرح نهضت ملی مسکن
در این راستا مدیرعامل اتحادیه سراسری مسکن کشور گفت: نقش اتحادیه‌های مسکن در طرح نهضت ملی مسکن بسیار کم‌رنگ است و ما پیگیر آن هستیم تا دولت از اتحادیه‌ها در این طرح استفاده کند، زیرا اتحادیه‌ها پلی میان دولت و تعاونی‌ها و مردم هستند و در پیشبرد طرح نقش بسیار موثری ایفا خواهند کرد.
مسعود رضا اعظم نوری تاکید کرد: اگر دولت در طرح نهضت ملی مسکن نقشی به اتحادیه‌ها می‌داد می‌توانست این طرح را منسجم‌تر پیش ببرد.
او افزود: طرح نهضت ملی ساختمان طرح بسیار خوبی است، اما هنوز در ابتدای راه است و به نظر می‌رسد تا پایان این دولت به اتمام نرسد. دولت باید در تصمیم‌گیری‌های خود توجه بیشتری به حضور اتحادیه‌ها و تعاونی‌ها در این طرح داشته باشد.
مدیر عامل اتحادیه مرکزی نظارت بر هماهنگی تعاونی‌های مسکن در خصوص ورود تعاونی‌ها به طرح نهضت ملی مسکن متذکر شد: اگر دولت مسکن ملی را مانند مسکن مهر از طریق تعاونی‌ها پیش می‌برد موفق‌تر بود.
علی خواجوی گفت: بهترین راه برای سرعت بخشیدن به این طرح مشارکت مردم و تعاونی‌ها و اتحادیه‌هاست. بخش‌هایی از این طرح در شهرستان‌ها به مردم واگذار شده است، به این صورت که دولت زمین را در اختیار مردم قرار داده و مردم خودشان به ساخت مسکن مشغول شده‌اند. اما در شهرهای بزرگ این کار امکان‌پذیر نیست و بهترین راه واگذاری زمین‌ها به تعاونی‌هایی است که در ساخت مسکن سابقه درخشانی دارند.
او افزود: در طرح مسکن مهر تعاونی‌ها ۶۰ درصد از کل آن طرح را ساختند و این نشان‌دهنده ظرفیت بالای تعاونی‌ها در این خصوص است. از طرفی انبوهسازان از طرح نهضت ملی مسکن استقبال نمی‌کنند، زیرا برای آنها صرفه اقتصادی ندارد.
تورم موجب رکود نهضت ملی مسکن
خواجوی تصریح کرد: به دلیل بالا رفتن قیمت ارز و همچنین افزایش دستمزد و قیمت مصالح، طرح نهضت ملی ساختمان کند پیش می‌رود و اگر بانک‌ها تسهیلات بیشتری به سازندگان بدهند می‌توان از رکود طرح جلوگیری کرد.
او در خصوص ورود چینی‌ها به طرح نهضت ملی مسکن متذکر شد: از ابتدای طرح صحبت از ورود چینی‌ها به مسکن‌سازی شد، اما تاکنون چینی‌ها ورود پیدا نکرده‌اند و این مساله در حد حرف باقی ماند. خواجوی در آخر گفت: ما از وزارت مسکن این خواهش را داریم تا برای پیشبرد بهتر طرح نهضت ملی مسکن از تعاونی‌ها استفاده کنند تا هرچه سریع‌تر و با کیفیت بهتر بتواند این طرح را به اتمام برساند.
پیش‌خرید مسکن توسط مردم
رحمان عبادی از سازندگان طرح نهضت ملی ساختمان بیان کرد: اکنون مهم‌ترین چالش ما برای ادامه روند ساخت مسکن پیش‌پرداخت مردم است، به این صورت که ما الان ۲۰۰ واحد ساختمانی در حال ساخت از پروژه نهضت ملی ساختمان را در دست داریم که بانک ۱۱۰میلیارد تومان تسهیلات بابت آن داده است، اما ۹۰میلیارد تومان باقی‌مانده را مردم باید پرداخت کنند.
او ادامه داد: این در حالی است که به دلیل اطلاع‌رسانی ضعیف دولت و عدم توجیه مردم مبنی‌بر پرداخت هزینه مسکن خود، این پرداخت صورت نگرفته است که این مساله منجر به رکود طرح خواهد شد.
عبادی در خصوص تعدیل متذکر شد: مبنای قیمت طرح نهضت ملی مسکن قیمت سال ۱۴۰۰ بود و بحث تعدیل به خاطر افزایش تورم در طی این دو سال توسط سازمان برنامه و بودجه کشور مطرح شد که ضریبی را هر ۳ ماه یک بار اعلام می‌کند تا با مبنای قیمت سال ۱۴۰۰ این ضریب به آن در پرداخت وام و تسهیلات بانکی اضافه شود تا سازنده بتواند به ساخت پروژه ادامه دهد که متاسفانه این تعدیل عملی نشد.
محسن علمی، از فعالان عرصه ساختمان بیان کرد: چارچوب طرح نهضت ملی مسکن مشابه مسکن مهر است، اما به دلیل سود بانکی بالا اجرایی شدن طرح نهضت ملی مسکن سخت‌تر از مسکن مهر به نظر می‌رسد.
او افزود: اینکه دولت زمین‌هایی را خریداری کرده و در اختیار سازندگان و انبوهسازان قرار داده است کار خوبی است، اما باید ببینیم این کار تاثیر مثبتی در تنظیم قیمت مسکن و کاهش بحران مسکن در کشور گذاشته است یا نه؟ این در حالی است که ما شاهد گرانی روزافزون مسکن هستیم، پس نتیجه می‌گیریم که این طرح آنچنان موفق نیست.
علمی گفت: امروز در کشور ما مسکن تبدیل به کالای سرمایه‌ای همانند طلا و دلار شده است و همین مساله موجب افزایش سوداگری در زمینه ساختمان می‌شود. نقدینگی و سرمایه‌ای که باید صرف تولید شود منحرف شده است که همه اینها از مشکلات اقتصادی کشور است.
این فعال صنعت ساختمان بیان کرد: تنها اعلام ساخت یک‌میلیون مسکن توسط دولت باید قیمت‌ها را می‌شکست و با ساخت هزاران خانه باید هزاران خانوار از صف تقاضای مسکن خارج می‌شدند، درحالیکه چنین اتفاقی نیفتاده است. اقتصاددانان و صاحبان تخصص باید این مسائل را ریشه‌یابی و تحلیل کنند.
شهرک‌سازی باید همراه با جذابیت باشد
محسن علمی متذکر شد: شهرک‌سازی در تمام کشور‌های جهان در حال انجام است، اما در ایران بدون جاذبه‌های فرهنگی و تفریحی و اقتصادی صورت می‌گیرد؛ به همین دلیل آن بهره‌وری لازم را ندارد و موجب کم‌شدن تراکم جمعیت کلان‌شهر‌ها نمیشود، درحالیکه اگر با مطالعه بیشتر و پی‌ریزی زیرساخت‌های قوی شهرک‌سازی و انبوه‌سازی انجام شود، جمعیت متراکم کلان‌شهر‌ها کم شده و به شهرک‌ها می‌روند.
علمی متذکر شد: به نظر می‌رسد در طرح نهضت ملی ساختمان نیز باید به مساله جذابیت توجه شود تا این طرح با موفقیت پیش رود و مردم با رغبت به سمت آن بروند.
التهابات اقتصادی صنعتگران را به سوی سوداگری کشانده است
همچنین عضو هیات‌مدیره انجمن صنفی کارفرمایی انبوهسازان مسکن تهران در خصوص چالش‌های اتمام نهضت ملی مسکن اظهار کرد: مساله افزایش قیمت مصالح و دستمزد‌ها که به طور صد درصد اتفاق خواهد افتاد، یکی از چالش‌های اصلی در روند ساخت و اتمام این پروژه خواهد بود. از طرفی زمزمه‌هایی در خصوص افزایش قیمت سوخت شنیده می‌شود که این افزایش قیمت تاثیر مستقیم بر هزینه تمام‌شده مسکن خواهد گذاشت.
سعید آسویار افزود: این مسائل موجب چالش‌های جدی میان دولت و سازندگان مسکن ملی نسبت به قراردادهای این طرح خواهد شد. پیش‌بینی می‌شود با توجه به شرایط اقتصادی شاهد یک وقفه ۵ماهه برای اجرا و اتمام پروژه نهضت ملی مسکن باشیم.
او در خصوص مشکلات سازندگان مسکن ملی تصریح کرد: شرایط انقباضی بانک‌ها و نبود نقدینگی در بازار موجب شده است بسیاری از سازندگان با مشکلات متعددی مواجه شوند و نتوانند برای ادامه پروژه پول موردنیاز خود را تامین کنند. از طرفی تامین‌کنندگان نهاده‌های تولید ساختمانی نیز برای تامین مواد اولیه ساختمانی و قیمت‌گذاری جدید و بالانس قیمت‌ها با نرخ جدید دلار و دستمزد‌ها تا اواسط اردیبهشت‌ماه صبر خواهند کرد.
آسویار اضافه کرد: در حال حاضر به دلیل التهابات اقتصادی در کشور، یک سازنده برای تهیه مواد اولیه تا اعلام قیمت‌های جدید باید صبر کند و این مساله ناخودآگاه وقفه‌ای چندماهه در روند ساخت مسکن ملی ایجاد خواهد کرد.
امروز به دلیل شرایط اقتصادی جامعه، مسکن به بهترین حوزه برای سرمایه‌گذاری تبدیل شده است و سرمایه‌گذاران این حوزه به دنبال سود سالانه ۳۶درصدی هستند. از طرفی دولت تورم کشور را ۴۰درصد اعلام می‌کند و بانک‌ها برای وام‌ها سود ۳۰درصدی به مردم می‌دهند. با همه این شرایط چرا باید انتظار کاهش قیمت مسکن را داشته باشیم؟ قیمت مسکن کاهشی نخواهد شد، زیرا قیمت مسکن تابعی از سیاست‌های کلی اقتصادی کشور است. تا زمانی که وضع اقتصادی کشور ملتهب است و ارزش پول ملی روز‌به‌روز در حال کاهش است، قیمت مسکن کاهشی نخواهد شد.
سالانه ۲۰۰هزار مسکن هم احداث نمیشود
همچنین رئیس انجمن انبوهسازان مسکن با بیان اینکه از سرمایه بخش خصوصی در ساخت مسکن ملی استفاده نمیشود، گفت: با برنامه‌ای که برای حمایت از بخش خصوصی در پیش گرفته شده، سالی ۲۰۰هزار مسکن هم احداث نمیشود.
ایرج رهبر با بیان اینکه یکی از اقدامات مهم در راستای اجرایی شدن طرح نهضت ملی مسکن، ورود دولت به نوسازی بافت‌های فرسوده است که امیدواریم به مرحله اجرایی شدن برسد، افزود: در پروژه نهضت ملی مسکن مشکل زمین و مشکل مالی داریم.
او با تاکید بر اینکه سیستم بانکی در طرح نهضت ملی مسکن با بخش خصوصی خیلی هماهنگ نیست ادامه داد: یکی از مشکلات نهضت ملی مسکن آورده متقاضیان است. در آن جلسه به رئیس‌جمهور اعلام کردم اگر مدیریت درست شود می‌توان یک‌میلیون واحد مسکونی احداث کرد.
رهبر با اشاره به اینکه متاسفانه اقدامات عمرانی در رکود است، خاطر‌نشان کرد: از لحاظ مدیریت در نهضت ملی مسکن دچار ضعف هستیم، پس باید در نهضت ملی مسکن مدیران شجاع داشته باشیم.
او در پاسخ به این پرسش که در متن قرارداد نهضت ملی مسکن آیا از بخش خصوصی حمایت شده است، توضیح داد: اگر بخواهیم کمی به عقب برگردیم، در قرارداد جهش تولید نهضت ملی مسکن در ابتدای این برنامه یک سال طول کشید تا این قرارداد جا بیفتد. بعد از یک سال برخی موارد مورد قبول واقع شد. برای مرحله بعدی نهضت ملی مسکن وقتی قرارداد بسته شد دوباره مشکل قراردادی نمایان شد.
رهبر افزود: حال بعد از یک سال تلاش، قرارداد ساخت به عنوان موجر و مستاجر تنظیم شده است. اگر عنوان آن را ببینید سازنده به عنوان مستاجر و کارفرما به عنوان موجر دیده شده است. وقتی قرارداد را به تامین اجتماعی می‌بریم، اعلام می‌کنند که ما اصلا این قرارداد را ندیده‌ایم و شما مستاجر هستید، چرا وارد ساختوساز شده‌اید. عنوان می‌کنند که مستاجر اجازه ورود به ساختوساز ندارد.
رئیس انجمن انبوهسازان مسکن با یادآوری اینکه در بندی از قرارداد نهضت ملی مسکن نوشته شده است که اگر به مستاجر پول هم نرسید باید از سرمایه خود هزینه کند، تاکید کرد: مگر سازنده شریک کارفرماست؟ در این بند به‌وضوح نوشته شده است که پول از خودم بیاورم، برای شما هزینه کنم و در پایان نیز هیچ عایدی نداشته باشم. پس باید چه‌کار کنیم؟
او ادامه داد: ما بارها اعلام کرده‌ایم که تامین منابع مالی از طریق بانک و آورده متقاضی که هر ۴ شرط را نیز داشته باشد نمی‌تواند ۱۰۰ متر یا ۸۵ متر احداث شود. در همان روزهای نخست، در جلسه‌ای با وزیر راه و شهرسازی، به او اعلام کردم که بارها تاکید کرده‌ام که چرا از سرمایه بخش خصوصی استفاده نمی‌کنید؟ چرا باید ۵ یا ۶ سال معطل شوم تا سرمایه بیاید.
رهبر تصریح کرد: با این دست‌فرمان سالی ۲۰۰هزار واحد مسکونی هم نمی‌توانیم بسازیم. از نظر فنی و مصالح ساختمانی هیچ کمبودی نداریم. باز هم تاکید می‌کنم که مشکل ما در نهضت ملی مسکن ضعف مدیریت است.
